Ktoś przepada za książkami historycznymi, ktoś inny – za fantastyką i niezauważenie przenikającą rzeczywistość fikcją. Jedni lubią powieści epistolarne, drudzy zaczytują się w dramatach. Są tacy, których w stan satysfakcji wprawia przemyślana, zręcznie poprowadzona sensacyjna fabuła, i ci, których zajmuje nie akcja, a naukowe dyskursy i filozoficzne spostrzeżenia. Trafiają się osoby preferujące inteligentne, dowcipne dialogi, jak i te, co najwyżej sobie cenią pogłębioną psychologię literackich bohaterów. Jest też grupa czytelników, kto wie czy nie najliczniejsza, której przedstawiciele mają się ku różnorodności. Którzy dopiero kiedy dane im zasmakować w fascynującej heterogeniczności dzieła, bogactwie pomysłów – w jakie książka dzięki niepospolitej autorskiej wyobraźni opływa – popadają w katatoniczny zachwyt (lub zachwyt, po prostu).

Oni, wszyscy wyżej wymienieni z osobna (choć przede wszystkim ci ostatni), znajdą, myślę, coś (lub Coś) dla siebie w „Odalisce”, trzecim tomie „Żywego srebra”, nie odejdą po lekturze zawiedzeni, gdyż: TO WSZYSTKO TAM JEST. Ale myliłby się ten, kto by założył, że tylko oni.

„Odaliska”, której akcja toczy się na przestrzeni lat 1685-89, kontynuuje wątki z dwóch pierwszych tomów; jej głównymi bohaterami są: coraz ciekawszy dla czytelnika filozof-naturalista Daniel Waterhouse (wracają więc też Hooke, Newton oraz inni lekko zwariowani naukowcy Towarzystwa Królewskiego) i bystra Qwghlmianka Eliza. Na kartach powieści poznamy kolejne istotne postaci tamtych czasów - np. Ludwika XIV, Christiaana Huygensa, Nicolasa Fatio. Odwiedzimy Pałac Whitehall, gdy umierać w nim będzie Karol II, a królem zostanie, eufemistycznie rzecz ujmując, niezbyt lubiany przez Anglików, brat zmarłego - Jakub. Obserwować będziemy przygotowania do angielskiej Wspaniałej Rewolucji, by potem ujrzeć i ją samą. Nie zabraknie rozrywki: popędzimy bojerem na złamanie karku wzdłuż holenderskiego wybrzeża oraz w dość nieoczekiwanych okolicznościach poznamy problemy zdrowotne starzejącego się Króla-Słońce. Słowem: znów dzieje się wiele. I znów mnogość wydarzeń idzie w parze z wysoką jakością opisywania tychże.

W trzecim tomie dalej mamy do czynienia z zachwycającym szkicem niezwykle dynamicznego okresu przełomu Baroku i Oświecenia, gdy rodziła się nowożytna nauka, zmieniał sposób myślenia, postrzegania rzeczywistości, kiedy powstawał zachodni racjonalny świat. Dalej jest to książka o tym „skąd pochodzimy”, nadal w sposób wyraźny akcentuje ona siłę informacji i pieniądza. Ale Stephenson wprowadza też nowe elementy. Przede wszystkim otrzymujemy wątek kryptograficzny (listy, niemal zawsze pisane szyfrem, stanowią mnie więcej jedną trzecią książki) i powiązaną z nim - walkę wywiadów francuskiego i holenderskiego, zdecydowanie bliżej poznamy też zawiłości polityki państw Europy Zachodniej u schyłku XVII wieku. Co godne podkreślenia, na przytłaczającym swym rozmachem tle, niesłychanie wyraziści pozostają wykreowani bohaterowie; ich problemy, miłości, rozterki pozostają co najmniej równie dla czytelnika istotne.

Wychodzi więc na to, że ponownie jest „fascynująco”, „bogato” i „niepospolicie”... Oj, źle, oj, niedobrze: chcąc nie chcąc, strasznie tautologizuję, znowu się zachwycam, powtarzam w komplementach (i pewnie politowanie tymi peanami u co poniektórych budzę); a przecież mógłbym jeszcze: o doskonałym zakończeniu i o magii ostatniego zdania, o Bobie Shaftoe - bracie Jacka Półkuśki, o Różokrzyżowcach, o Enochu Rudym... złośliwiec Stephenson trzecim tomem „Żywego srebra” nie pozostawił mi wyboru. Dla recenzenta to niezbyt komfortowa sytuacja, natomiast dla czytelnika – wręcz przeciwnie.

Zresztą, co mi tam, niech „stracę”: byle dalej tak, panie Stephenson, do końca Barokowego cyklu! W MAGu nadzieja, że na „The Confusion” (czyli „Bonanzę” i „The Juncto”, tj. czwarty i piąty tom serii) nie przyjdzie nam w Polsce zbyt długo, więcej niż rok, czekać.