Lyra Belacqua jest dziewczynką niezwykłą. Jej pochodzenie oraz samorodny talent do odczytywania aletheiometru pozwoliły jej uratować wiele dzieci z rąk szalonych naukowców usiłujących wytępić grzech z dzieci przy pomocy przerażającej maszynerii. W międzyczasie odkryła wiele tajemnic dotyczących jej pochodzenia lub wielkiej polityki. Zamiast jednak grzecznie wrócić do domu w Kolegium Jordana, Lyra idzie naprzód, do innego świata. To, co dla niej jest przygodą, dla całego świata, dla wszystkich światów, jest walką na śmierć i życie, nawet jeśli nie wszyscy są tego świadomi.

„Delikatny nóż” zdecydowanie poszerza zarówno krąg bohaterów, jak i lokacje, w jakich dzieją się kolejne wątki powieści. Pojawiają się równoległe światy, w tym nasz, gdzie nie ma Magisterium, a Proch badany jest przy pomocy komputerów. Tu właśnie poznajemy Willa, który przypadkiem znajduje przejście po ciężkich przejściach związanych z jakąś tajemnicą stojącą za jego zaginionym ojcem. Poznajemy Cittàgazze, miasto filozofów, upadające pod atakiem chmary stworów odbierających wolę życia dorosłym, czyniąc z nich zwierzynę łowną, nieustająco osieracającą dzieci odporne na zagrożenie. Lyra i Will nie mają łatwych początków znajomości; on nie ufa jej tak, jak nie ufa nikomu, ona napotykając ścianę inwigiluje go przy pomocy własnego aletheiometru. A przeciw sobie mają osierocone dzieci ze świata opanowanego przez upiory. Wszystko zdaje się sprowadzać do Prochu; tymczasem roznosi się wieść, że lord Asriel, niesławny ojciec Lyry, zbiera siły na wojnę z Absolutem.

Krótki opis nie oddaje tego, jak wszyscy bohaterowie muszą odnaleźć się w obcych dla siebie warunkach. Lyra poznaje nasz świat, razem z Willem próbują zrozumieć fenomen upiorów, czarownice angażują się w coś znacznie przekraczającego ich dotychczasowe ambicje. Nowe miejsca, nowi ludzie, dylematy – a w tym wszystkim ciągle przewija się pytanie o naturę Prochu, jego wpływ na człowieka, a także możliwą korelację między niepozornymi cząstkami unikającymi niewinnych dzieci a rozwojem człowieka jako istoty myślącej. Coraz częściej pojawiają się głosy o wyjątkowości Lyry, chociaż obserwując jej zachowanie podczas kolejnych wypraw, można mieć obawy co do przyszłości świata uzależnionego od osóbki takiej jak ona. Jednocześnie autor w niektórych scenach obdarza ją cechami, które są niezrozumiałe – i tak chyba powinno być. Nie wszystko musi mieć wyjaśnienie, nie każdy wątek potrzebuje rozbudowanej genezy.

Lyra jako bohaterka jest tylko nieco bardziej bezczelna, niż w pierwszym tomie, z pewnością jednak nie brak jej samodzielności. Skonfrontowana z Willem jest jednocześnie jego przeciwieństwem, ale i odbiciem – jej ufność przeciw jego zaufaniu, jego zdolność zorganizowania się przeciw jej chaotycznemu i spontanicznemu zachowaniu. A to przecież wciąż dzieci zmuszone do podjęcia decyzji, których nie spotka na swojej drodze większość dorosłych.

Philip Pullman zdecydował się na pewne radykalne kroki podczas pisania drugiego tomu „Mrocznych materii”, przez co nie jest to kopia pierwszego tomu. Nie da się jednak ukryć, że chwilami można odnieść wrażenie przytłoczenia nowymi informacjami i wątkami, a zwięzły styl wymusza uważniejszą, niż zwykle przy tego rodzaju książce, lekturę.