Stephen King przyznał kiedyś, że siadając do pisania nowej książki, nie ma koncepcji całości i nie wie, gdzie poprowadzi go fabuła. „Outsider” pokazuje, że nie tylko przebieg wydarzeń może być początkowo niejasny, ale nawet gatunek, w jakim powieść będzie utrzymana.

Rzecz zaczyna się bowiem jak rasowy kryminał. Znaleziono zwłoki chłopca. O gwałt i morderstwo podejrzewa się miejscowego trenera baseballu. „Podejrzenia” to zresztą nie najlepszy termin, ponieważ na Terry'ego Maitlanda wskazuje bardzo dużo śladów. Problem tylko w tym, że trener cieszy się nieposzlakowaną opinią i ma bardzo dobre alibi. Czy jest winny? Opinia społeczna wydała już wyrok, i żąda krwi.

Wyrok wydał też prowadzący sprawę detektyw Ralph Anderson, choć przemierzy on drogę odwrotną od tej, jaką zwykle przechodzą bohaterowie horrorów. Zazwyczaj bowiem zaczynają niedowierzaniem, by po akceptacji niesamowitego charakteru zjawisk, z jakimi przyszło im się mierzyć, zgodzić się na poszerzoną rzeczywistość i w niej działać. Anderson natomiast zaczyna od żelaznej pewności, że trener to zrobił. I dopiero wraz z rozwojem wypadków tę pewność stopniowo traci. Ostatecznie odkryje, że racjonalne wyjaśnienia na nic się tu zdają.

To trochę dziwne w „Outsiderze”. Zaczyna się jak kryminał, ba! pojawia się nawet postać z „Pana Mercedesa”. Narracja uporządkowana jest jak w dobrym kryminale: czytelnik uzyskuje wgląd w przebieg śledztwa, poznaje poszlaki, czyta zeznania świadków. Zbrodnia jest przerażająca, ale nic nie wskazuje na to, że czytamy horror. Aż do pewnego momentu. I takie rzeczy oczywiście zdarzały się już wcześniej. Problem w tym, że moment gatunkowej przemiany następuje bardzo późno. Czytelnicy, którzy w połowie powieści dowiadują się, że czytają coś innego, niż przypuszczali przez cały ten czas, mogą poczuć się zawiedzeni, nawet oszukani.

Zostawmy jednak tę wadę na boku i spójrzmy na „Outsidera” poza ramami tego czy innego gatunku. Historia jest prowadzona ciekawie, bohaterowie są pełnowymiarowi, skomplikowani, zmagający się gdzieś na boku z własnymi problemami. Mamy tu praktycznie wszystko, do czego King zdążył nas przyzwyczaić. Mamy też pewną nowość, którą zaobserwowałem już przy „Śpiących królewnach”: rosnące zaangażowanie polityczne pisarza. Jasne, praktycznie od „Carrie” King poruszał pewne problemy społeczne. Ale coraz wyraźniej zajmuje konkretne stanowiska polityczne. „Outsider” wymierzony jest w dużej części w „ponownie wielką Amerykę” Donalda Trumpa i jego zwolenników. Pokazuje agresję (nie tylko polityczną) nowej amerykańskiej prawicy, rosnącą nietolerancję i pochopność w wydawaniu sądów. I bardzo dobrze. Nie chodzi o to, że czerpię przyjemność z pogrążania tej czy innej orientacji politycznej – ale o to, że literatura, nawet literatura popularna, powinna być zaangażowana, a gotowy na zajęcie takiej czy innej postawy King udowadnia pełnię dojrzałości pisarskiej.

„Outsider” jednym się spodoba, innym nie. Jedni znajdą w nim zbyt mało grozy, inni będą zawiedzeni tym, że w ogóle się pojawia. Część oczywiście ulegnie zachwytom, bo King ma żelazną grupę fanów, na którą – pamiętajmy – ciężko pracował przez wiele dekad. Mnie „Outsider” cieszy, bo choć fluktuacje gatunkowe niezbyt przypadły mi do gustu, to wyraźna wymowa książki nadała jej więcej sensu.