Raul Endymion czeka na wykonanie wyroku śmierci. Katem ma być mechanika kwantowa, o momencie egzekucji zdecyduje losowość natury wyrażająca się przez rozpad radioaktywnej substancji. Statek kosmiczny z Raulem w roli kota Schrödingera unosi się w przestrzeni wokół planety Armaghast, dając więźniowi wiele czasu na wspomnienia, dotyczące kosmicznych podróży, spotkań z legendarnymi, na poły mitycznymi postaciami, a także wszystkich poprzednich wydanych na niego wyroków śmierci.

Od wyroku śmierci wszystko się zaczęło. Dwudziestoośmioletni bohater, noszący nazwisko będące jednocześnie nazwą jednego z miast Hyperiona, niegdyś pasterz, a potem lansjer w miejscowym wojsku, zajął się pozornie spokojnym zawodem przewodnika po okolicznych mokradłach. Pewnego dnia jednak zwykła wycieczka z bogatymi myśliwymi zakończyła się spektakularną awanturą i śmiercią jednego z klientów. Endymion nie był w istocie winien ani pierwszej, ani drugiej – ale słowo biednego miejscowego stawiane przeciwko zeznaniom wpływowych biznesmenów nie niosło w sobie zbyt wiele wagi. Błyskawiczny proces zakończył się (jak należało się spodziewać) skazaniem na śmierć, ale już sama egzekucja doprowadziła do finału nieoczekiwanego: Raul pozostał wśród żywych, trafiając w towarzystwo znanego sobie wcześniej z legendarnych „Pieśni Hyperiona” M.Silenusa, poety, który przekroczył już trzysta lat życia. Podczas spotkania Silenus powierzył Endymionowi ambitną misję, w której – oprócz drobnych zadań bocznych, takich jak całkowite przemeblowanie politycznej i w pewnym sensie astronomicznej natury wszechświata – kluczową rolę miało odegrać zaopiekowanie się Eneą, nastoletnią córką Brawne Lamii i cybryda Johna Keatsa, która 270 lat wcześniej zniknęła w Grobowcach Hyperiona, a zdaniem poety miała wkrótce znów się w nich pojawić…

Świat przedstawiony w „Endymionie”, wznawianej przez Maga w ramach serii Artefakty kontynuacji „Hyperiona” i „Upadku Hyperiona” Dana Simmonsa, różni się od tego z poprzednich tomów globalną sytuacją polityczną. Po upadku datasfery i transmiterów stanowiących fizyczny i wirtualny nośnik sztucznych inteligencji składających się na TechnoCentrum (tu uwaga – zmiana tłumacza oznacza w szczególności to, że zmieniła się też część terminologii – żegnamy Technojądro), kontrolę nad znaczną częścią kosmosu przejął kierowany żelazną ręką przez papieża Juliusza IV Pax. Wielka władza kościelnej organizacji bierze się po części z potężnego argumentu – umiejętności kontrolnego przeprowadzania rezurekcji przy pomocy znanych z „Hyperiona” krzyżokształtów. Tym dziwniejsze może wydawać się to, że Pax najwyraźniej traktuje małą dziewczynkę z przeszłości jako śmiertelne zagrożenie, wysyłając na Hyperiona z zadaniem jej przechwycenia zasłużonego oficera, kapitana de Soyę.

„Endymiona” można co prawda czytać jako niezależną powieść, ale niewątpliwie powieść zyskuje głębszy sens i czytelność po lekturze poprzednich dwóch tomów cyklu. Wydarzenia „Hyperiona” i „Upadku Hyperiona” znajdują tu logiczną kontynuację. Choć początkowo omawiana powieść nie dorównuje narracyjnym rozmachem poprzedniczkom – przez zasadniczą część tekstu obserwujemy dwie fabularne nici, związane z uciekinierami i ścigającym ich de Soyą, oraz zmierzające (jak można się domyślać od początku) do wspólnego finału – ostatnie rozdziały to już jednak będące znakiem rozpoznawczym cyklu zwroty akcji, wkraczający na scenę niespodziewani gracze i dramatyczne, pełne dynamiki starcia. Wizjom Simmonsa nie sposób odmówić świeżości i oryginalności; zręczne operowanie czasem, nawiązaniami literackimi i kulturowymi (jedna z ostatnich scen powieści przenosi nas do słynnego domu zaprojektowanego przez Franka Lloyda Wrighta), obrazami kolejnych światów i umiejętnie dawkowanymi tajemnicami stanowią świetnie znane silne strony książek amerykańskiego pisarza. Znów, podobnie jak w poprzednich tomach może drażnić pewna jednowymiarowość bohaterów – ale i tu wypada ją Simmonsowi wybaczyć.

„Endymion” nie kończy cyklu, co więcej sytuacja z zakończenia powieści przypomina dokładnie tę z finału „Hyperiona” – o ile pewne wątki ulegają rozwiązaniu, fundamentalna kwestia roli Enei w przyszłości świata oraz pytanie o to, jak tytułowy bohater trafił do kwantowego więzienia, muszą poczekać na odpowiedzi do finałowego tomu, „Triumfu Endymiona”, którego wydanie w Artefaktach zapowiedziano na lato.