„Kamienne Niebo” to ostatnia część trylogii „Pęknięta ziemia” – jednego z najciekawszych i oryginalnych dzieł współczesnej fantasy (fantastyki). Spoglądając na nią z perspektywy całości, nie dziwią wyróżnienia i nagrody, które zebrała i zbiera w dalszym ciągu.

Cała trylogia to przede wszystkim opowieść o matce i córce, które rozdzielone próbują się odnaleźć – z pewnością jedna z nich pragnie odnaleźć drugą. Mimo to, nie jest to łzawa opowieść z przewidywalnym zakończeniem. Bohaterki wciąż podróżują – począwszy od dosłownej drogi, po tę metaforyczną: zmieniają się, dojrzewają, szczególnie Nassun. Zatem to rozdzielenie sprawia też, że stają się sobie coraz bardziej obce. Postawić można pytanie, czy ich spotkanie jest możliwe. Bo przecież nie będzie ono oznaczać powrotu do tego, co było, skoro naprzeciw siebie staną już dwie obce osoby. Czy Essun może odzyskać to, co utraciła, skoro jej córka jest już innym człowiekiem – z bagażem własnej historii, wspomnień i emocji, których nigdy nie dzieliła z matką? Wreszcie, córka przewyższa ją umiejętnościami. A do tego jej cele, jej los jest inny od tego, czego – być może – chciałaby dla niej matka, która nie ma już na nią żadnego wpływu. Może zatem to spotkanie będzie miało na celu wyłącznie pożegnanie? Stanie się symbolicznym zamknięciem, po którym trzeba będzie na nowo zdefiniować swoje cele i miejsce w tym dosyć okrutnym świecie? Nie jestem pewien, czy finał powieści przyniesie wszystkim zadowalające odpowiedzi. Ale warto go poznać.

„Kamienne Niebo” uzupełnia wizję świata tak pieczołowicie i intrygująco budowanego przez całą trylogię. Trzeba przyznać, że może w tych trzech powieściach to właśnie wykreowany świat ostatecznie jest ciekawszy niż losy bohaterek. Choć i tu można poczuć coś w rodzaju zawodu (przy tym możliwe, że to czysto subiektywne wrażenie). Jemisin całą trylogię napełniła ciekawą wizją, nie tylko „mechaniki” świata, ale i społeczeństwa. Z konieczności przekształconego na przestrzeni wieków, jeśli nie tysiącleci, w dosyć bezwzględne organizmy charakteryzujące się czymś na kształt darwinizmu społecznego. Ale i paradoksalnie, wysoko ceniące życie jednostki. Choć może to nie paradoks. Ponieważ w tym świecie z konieczności przetrwać mogą najsilniejsi, ale aby przetrwać – nie mogą marnować najcenniejszego „zasobu”, którym jest po prostu życie. Dodatkowo autorka wykłada chyba wszystkie karty na stół. Tłumaczy, za pośrednictwem jednej z postaci, jak doszło do tego, że Ziemia zamieniła się w tak niepewne i „wrażliwe” sejsmicznie miejsce. Dzięki temu wizja tego świata staje się kompletna. I bardzo satysfakcjonująca.

Spotkać się można z określeniem, że jest to trylogia postapokaliptyczna. Nie ma sensu kłócić się o etykiety, jednak wydaje mi się, że to zbytnie uproszczenie. Pamiętać należy, że fabuła tych powieści rozgrywa się tysiąclecia po apokalipsie (sejsmicznej). Jej wspomnienie dawno już się zatarło, tak jak wizja świata sprzed niej. To nowy świat. Używając w stosunku do niego terminu „postapokaliptyczny”, można popaść w beztreściowe uogólnienie. Bo równie dobrze o naszym świecie można napisać, że jest postapokaliptyczny – żyjemy przecież na Ziemi, na której też doszło kiedyś do apokalipsy – w jej trakcie wyginęły dinozaury. A jeszcze wcześniej – kontynenty miały inny kształt.

Wizja świata wykreowanego przez Jemisin „wygrywa” z historią bohaterek, ponieważ nie ma w niej banału, którym autorka pointuje ich losy. Z jednej strony może to być wspomnianym wcześniej rozczarowaniem. Z drugiej tenże banał nie musi być wadą, bo życie również czasami karmi banałami. Ale o ile w rzeczywistości nie mamy na to wpływu, o tyle od literatury można oczekiwać trochę więcej. Niemniej każdy czytelnik musi ocenić to sam.

Trylogia N. K. Jemisin będzie miała drugie życie. Prawa do ekranizacji zostały zakupione chyba jeszcze przed wydaniem. Doskonałe przyjęcie przez krytyków (nagrody) i czytelników spowodowało, że na jej podstawie powstanie serial dla stacji TNT. Nie ma ona w ofercie zbyt wielu porywających tytułów. Należy mieć nadzieję, że adaptowanie tych powieści nie skończy się na jakichś kolorowych, „plastikowych” obrazkach dla młodzieży. Ekipa producencka prezentuje się zacnie, ale też nie porywająco: Leigh Dana Jackson („24: Legacy”, „Sleepy Hollow”), Tim Kring („Heroes”, „Touch”, „Beyond”, „Daybreak”). Może nie będzie źle. Tymczasem nie ma co zwlekać, te powieści same się nie przeczytają.