Zaczynam pisać ten tekst w dniu śmierci Toma Clancy’ego. Zastanawiam się, jakie to ma znaczenie – może trup w nagłówku przełoży się na liczbę odsłon tej recenzji. Chyba podobny rodzaj prowokacji przyświecał autorowi i wydawcy „Osamy”. Popatrzcie tylko na okładkę – złożona z wektorowych figur panorama Manhattanu z sylwetką World Trade Center w tle. Na górze jedno proste słowo „Osama”. I nieeuropejskie nazwisko autora. Nic na siłę, a jednak wypadkowa tych elementów kieruje impulsy elektryczne w waszych mózgach w stronę makabrycznego skojarzenia – 11 września, walące się wieże, gruz i krew. Ale to zmyłka. Na każdym zakręcie.

Oto bowiem typ chandlerowskiego przeżutego przez życie detektywa, podąża tropem pisarza polityczno-sensacyjnej fikcji typu B, a na przeszkodzie stoją mu faceci w czerni rodem z tekstów P. K. Dicka. Wszystko to rzecz jasna na zlecenie tajemniczej piękności. Klisza za kliszą, klisze w kliszach. Z czasem jednak, aż do kulminacji w finale, coraz silniej akcentowany jest przewodni motyw egzystencji w nierzeczywistości. „Osama” to jednak nie powieść o relacji fikcji i rzeczywistości z banalną puentą „ojejku, żyjemy w Matrixie”. Raczej o tym, jak z naszych osobistych narracji budujemy własne rzeczywistości – z sumy naszej wiedzy ogólnej, osobistych doświadczeń, emocji, sposobu, w jaki widzimy siebie, albo co ważniejsze – jak chcemy siebie widzieć.

Mając na celu oddanie na kartach książki tego typu materii, trzeba rozważnie dobierać formę. Tidhar dużą uwagę przykłada do rozdziału jako podstawowej części składowej powieści – każdy z nich stanowi mocno poetycką całość skupioną na egzystencjonalnych impresjach ludzkiego żywota. Postrzeganie czasu i przestrzeni w podróży, tworzenie własnej strefy komfortu, przywiązanie do nawyków i pamiątek, możliwości i niemożliwości nawiązania dialogu z innymi ludźmi. Kolejne rozdziały różnią się znacznie od siebie użytymi środkami artystycznymi, scenografią, wewnętrznym napięciem. Tylko że po kilkunastu takich jazdach klaruje się mi prosta diagnoza – autor zbyt wiele pozostawił w domyśle. Zwykle nie czynię z tego ujmy dla powieści, bo większość autorów wykazuje odwrotną tendencję, marnując swój i mój czas na wykładanie oczywistości na ladę. Jednak w przypadku „Osamy” odnoszę wrażenie, że skąpo wydzielone fakty pływają zbyt swobodnie w morzu domysłów. Interpretatorowi trudno coś samoistnego z tego wyłowić (czasem trafi się jakaś sztuczna broda z przebrania Osamy bin Ladena), o ile sam czegoś do tej wody nie wrzuci.

Wrócimy do świętej pamięci Toma Clancy’ego, autora popularnych serii z pogranicza fikcji politycznej, militarnej i sensacji. Był on z pewnością w jakiś sposób punktem odniesienia dla tworzenia postaci Mike’a Longshota, autora serii „Mściciel” o Osamie bin Ladenie. Powieść Tidhara na dobrą sprawę stanowi komentarz do samej siebie i całego nurtu literatury popularnej, a może jeszcze szerzej: do całego nurtu pop-wiedzy, na który składa się potok informacji od telewizji śniadaniowej do wieczornego dziennika. To historia o opowiadaniu historii – fikcyjnych, newsowych, osobistych. Właściwie to nawet jej recenzja jest próżnym wysiłkiem, ponieważ sama powieść zawiera ją niejako w środku. O tym, czy trafi właśnie do ciebie Czytelniku, przesądza to, na ile Ty sam jesteś w stanie się zaangażować. Nie każdemu może to odpowiadać, ale wydaje mi się, że dopiero wtedy możliwe jest docenienie „Osamy” w całości. Ja takie podejście zaakceptowałem, a wtedy radość z lektury przyszła powoli. Wytrawna powieść – do smakowania.