Czy talent filmowy idzie w parze z umiejętnościami literackimi? „Skonsumowana” nie daje jednoznacznej odpowiedzi, ale jeśli miałbym wybierać między filmem i książką Cronenberga, to stawiam na to pierwsze.

Zawsze mnie ciekawi, kiedy artysta z jednej dziedziny próbuje swych sił w innej. Filmy Davida Cronenberga – głównie horrory – zapadają w pamięć, ale czy doświadczenia z reżyserii i pisania scenariuszy można przenieść na literaturę? Film stanowi formę bardziej kompleksową niż powieść, w której można używać ograniczonego zasobu środków wyrazu. I różnicę między tymi dwoma dziedzinami sztuki pokazuje właśnie „Skonsumowana”.

Po takim wstępie od razu jest jasne: powieść Cronenberga jest bardzo filmowa. I nie byłoby w tym nic złego, gdyby jednocześnie spełniała wymogi formy literackiej, ale to nie zawsze się jej udaje. Częściej sceny, cała konstrukcja sprawiają wrażenie rozwinięcia scenariusza; uproszczone i o charakterystyce slajdów. Oczywiście, literaturę też tak można pisać, ale potrzeba do tego znacznie większych umiejętności niż surowy warsztat kanadyjskiego filmowca.

O czym więc jest „Skonsumowana”? Powieść opowiada o parze reporterów-fotografów tkwiących w dość luźnym, acz trwałym związku. Każde z nich natrafia na materiał: makabryczny, nośny, fascynujący. On zajmuje się nową metodą leczenia raka piersi, ona szuka podstaw kanibalistycznego mordu w środowisku akademików. Nie będzie wielkim spojlerem zdradzenie, że ich drogi się połączą; taki jest narracyjny wymóg od samego początku. Ale jak to się stało, tego nie zdradzę: trzeba się o tym przekonać podczas lektury.

Fabuła powieści nie należy do skomplikowanych. Ot, śledzimy kolejne etapy dziennikarskich śledztw, przy udziale okazjonalnych interakcji pomiędzy głównymi bohaterami. Ważniejsze jest jednak (wynika to zresztą z przekazu powieści, o czym za chwilę) pokazanie ich interakcji na zewnątrz, sposobu, w jaki postrzegają świat, co z niego czerpią. Przy czym diagnozę można postawić po kilkudziesięciu stronach – później następuje dość monotonne śledzenie poczynań postaci, aż do dość przewidywalnego w obranej konwencji finału.

O ile Cronenberg nie jest mistrzem tworzenia literackiego obrazu, to przez swą powieść bez wątpienia chciał coś powiedzieć: może trochę topornie, zbyt łopatologicznie – poprzez nachalne podsuwanie kolejnych tropów i znaczeń – ale jednak konsekwentnie. Autor krytykuje postępujący konsumpcjonizm, kult gadżetów i technologii, narastającą koncentrację na dobrach kultury materialnej. Idea słuszna, aczkolwiek w wykonaniu Cronenberga niezbyt przekonująca: bardziej jestem w stanie uwierzyć w scenę fascynacji bohatera nowym obiektywem, niż w dość rozmytą wymowę będącą następstwem przedstawionych wydarzeń. Oczywiście istnieje możliwość, że mój umysł został już zaprogramowany w sposób, z którym walczy w „Skonsumowanej” Kanadyjczyk... ale raczej nie.

Fanom horroru należy się małe wyjaśnienie. Chociaż sama książka jest reklamowana jako powieść z pogranicza grozy, a i postać autora budzi wiadome konotacje, to fantastyki nie ma w powieści za grosz. Wiadomo, horror to gatunek znacznie szerszy i nie musi zawierać elementów nadprzyrodzonych, ale i momentów budzących niepokój czy żywsze bicie serca zbyt wielu tu nie ma. Prędzej to powieść obyczajowa, z elementami – ale niewielkimi – thrillera, w której więcej jest szokowania tematyką i okolicznościami niż faktycznego lęku wynikającego z niewiadomego.

W ramach podsumowania niech wystarczy stwierdzenie, że z chęcią obejrzałbym film bazujący na fabule „Skonsumowanej”, ale sama powieść wywołała u mnie dość letnie emocje. Nie zawsze zabiegi udanie stosowane w jednym medium, sprawdzają się w innym. I z tą myślą odsyłam czytelników np. do „Muchy”.