„Wiedźmę Księżyca, króla Pająka”, drugą część trylogii Marlona Jamesa, można czytać – przynajmniej przez dłuższy czas – jako powieść niezależną od „Czarnego lamparta, czerwonego wilka”. Co więcej, próg czytelniczego wejścia jest w przypadku drugiego tomu cyklu wyraźnie niższy, tak jakby autor uznał, że skoro przetrwaliśmy chaotyczne wrzucenie w środek świata Królestw Północy i Południa oraz Tropiciela i jego towarzyszy, nie musi sprawdzać naszej czytelniczej dojrzałości kolejny raz. Chronologicznie prowadzona fabuła cofa się na początku o blisko dwieście lat, by przedstawić nam losy Sogolon. Dziewczyny, służącej, wojowniczki, matki i wiedźmy, kobiety o dziesiątkach oblicz i setkach doświadczeń.

Dzieciństwo Sogolon jest naznaczone stratą matki, podwójnie bolesną, bo związaną z narodzinami dziewczynki, co nieustannie wypominają jej starsi bracia. Ucieczka z domu prowadzi ją do wędrownego domu publicznego Madame Azory, później, przez dość komiczny zbieg okoliczności, pod skrzydła pani Komuono, a dalej na królewski dwór, gdzie po raz pierwszy styka się z Aesim, tajemniczym i złowrogim doradcą władcy, który wkrótce staje się jej nemezis.

Urodzony na Jamajce amerykański pisarz korzysta z klasycznych tropów fantasy (mapki fikcyjnych krain, magiczne portale, nauka nowych, często nieokiełznanych mocy, panorama gatunków i ras, skomplikowane układy rodzinno-polityczne), by zaprosić czytelników do świata afrykańskich legend i mitów, ale też by opowiedzieć coś bardzo osobistego i oryginalnego. Rozpisaną na ośmiuset stronach historię wiedźmy Sogolon, „starej ja i młodej ja”, charakteryzuje długowieczność i powtarzalność. Nieprzypadkowo Sogolon jest obdarzona magicznie długim życiem, nieprzypadkowo Aesi pojawia się w kolejnych wcieleniach, często jako na poły mityczny Chłopiec. Pamięć jest kluczem do potęgi (co mroczny doradca Króla umiejętnie wykorzystuje), ale bywa też całkowicie zbędna (na pewnym etapie to spotkane duchy i prawnuczka opowiadają narratorce jej historię). I jak w ogóle należy ją rozumieć? Przekształcają się polityczne i rodzinne sojusze, plączą się tożsamości i interpretacje wydarzeń, ale zmienia się i to, co dokładnie miało miejsce. Jedyne, co pozostaje stałe, to emocje. Konflikt Sogolon z Aesim, ból związany z utratą bliskich, wola zemsty – są znacznie ważniejsze niż „fakty” czy „rzeczywistość”. Gdy fabuła trafia w końcu do scen i bohaterów znanych z pierwszego tomu, zobaczymy ich historię z zupełnie innej strony.

Zmienność dotyczy też ról płciowych, choć jednocześnie odgrywają one w powieści fundamentalną rolę. Sogolon bliższa jest wola walki, prowadząca ją choćby do krwawych pojedynków w dondze, niż czuły instynkt macierzyński, co nie czyni z niej wcale złej matki. Nie pragnie klasycznej kobiecości, ale staje się legendarną obrończynią skrzywdzonych przez mężczyzn córek, żon i kochanek. Marzy o spokoju, dostrzega manipulacje związane z łamaniem tradycji mówiącej, że tron należy do dziedzica Siostry Króla, ale zakochuje się w tym, co zmienne. A wręcz zmiennokształtne. Nie unika dosłownego, zdecydowanie antyromantycznego i realizującego potrzebę tak samo naturalną jak głód czy szukanie ciepła seksu. Czuje. Czasem pamięta. Ale czy pamięta to, co wydarzyło się naprawdę? I czy coś takiego istnieje?

W recenzji pierwszego tomu pisałem o żartobliwych autorskich deklaracjach mówiących o „afrykańskiej Grze o tron”. Tym razem można je pod niektórymi względami potraktować nieco dosłowniej. Pełna rozmachu fabuła została podzielona na części opowiadające mocno odrębne historie, w których pewne z pozoru boczne postacie zdają się zyskiwać samodzielne, centralne pozycje (patrz choćby opowieść o Lissisolo), a areną wydarzeń są kolejno różne miasta i obszary dwóch Królestw. Długo przebywamy w Fasisi, ale potem trafiamy też do Kongoru, Manthy i Dolingo (z rewelacyjnie opisanym buntem niewolników). W USA finał trylogii ma się ukazać wkrótce. Oby Robert Sudół po raz kolejny jak najszybciej poprowadził skomplikowane przygody jej bohaterów w kierunku polskich czytelników.