Punktem wyjścia „Tajemnicy Ramy”, czwartej części cyklu autorstwa Arthura C.Clarke’a (od pewnego momentu pisanego wraz z Gentrym Lee), jest kryzys w Nowym Edenie, czyli w zamieszkałej przez ludzi części statku Obcych mknącego przez przestrzeń kosmiczną ku Punktowi Węzłowemu. Pod koniec „Ogrodu Ramy” władzę w kolonii przejął Toshio Nakamura, okrutny japoński biznesmen, a właściwie mafioso. Doświadczony inżynier Richard Wakefield uciekł do ramańskiego Nowego Jorku, zostawiając za sobą żonę, Nicole des Jardins, i jej dzieci: Katie, Richarda, Ellie i Benjiego. Żołnierze Nakamury brutalnie przejęli obszar Ramy zarezerwowany dla „ptaków”, innej podróżującej Ramą cywilizacji, zabijając większość ich przedstawicieli. Mimo to Wakefield dzięki uzyskanym od myrmikotów wskazówkom opiekuje się dwoma pozostałymi przy życiu kosmicznymi pisklętami, Timmym i Tammy oraz rozpoczyna plany sprowadzenia do siebie Nicole i innych bliskich.

Zawiązanie powieściowej akcji dotyczy właśnie zorganizowanej przez Richarda – przy wykorzystaniu ukochanych „średniowiecznych” robotów – ucieczki z Nowego Edenu grupki, na której czele stoi Nicole. Szybko okazuje się jednak, że grota, w której wcześniej przebywał inżynier ze swoimi podopiecznymi, nie będzie dłużej bezpiecznym schronieniem. Bohaterowie są zmuszeni uciekać dalej: ku terenom, gdzie pracują znane z poprzednich części cyklu bioty, a także przerażające i groźne oktopająki. I to właśnie spotkanie astronautów z tą ostatnią, zupełnie odmienną od ludzkiej społecznością stanowi główny temat większości powieści. Okazuje się, że oktopająki dysponują wysoce rozwiniętą technologią opartą w zasadzie wyłącznie na metodach biologicznych. Korzystają z rozmaitych mikro- i makroorganizmów, by produkować żywność, prowadzić badania medyczne, toczyć wojny czy śledzić działalność przeciwników.

Międzycywilizacyjny kontakt jest znów, podobnie jak w „Ogrodzie Ramy”, przedstawiony nieco naiwnie. Oktopająki są głuche, ich język opiera się na zupełnie innych podstawach niż te znane ludziom, a struktura społeczna różni się drastycznie od ziemskiej, ale mimo to łatwo udaje im się przekazać bohaterom swoje oczekiwania, a później wręcz prowadzić z nimi filozoficzne dyskusje. Ten dość wątpliwy element konstrukcyjny, posiadający pewne, nie do końca przekonujące uzasadnienie, pozwala autorom na przykład przedstawić rozważania dotyczące płciowości jako źródła indywidualizmu, uniemożliwiającego cenioną przez oktopająki ponad wszystko społeczną „optymalizację”.

Niektóre wykorzystywane przez Clarke’a i Lee motywy mocno się już zestarzały (na przykład dość stereotypowo przedstawiona postać Katie, zepsutej i uzależnionej od narkotyków córki Nicole), inne jednak nadal wydają się ciekawe. Przez dłuższy czas sam cel kosmicznej misji i plany ramańskiej cywilizacji dotyczące podróżujących wspólnie gatunków schodzą na drugi plan, by w ostatnim rozdziale powieści – a tym samym całego cyklu – wrócić do centralnej roli. Znów spotykamy Orła, znanego z poprzednich tomów biomechanicznego przedstawiciela niemal wszechmocnych eksperymentatorów, którzy stali za kolejnymi przylotami Ramy do Układu Słonecznego. Tym razem jednak poznajemy znacznie więcej elementów kryjących się za pangalaktycznymi misjami badawczymi. Czytelników poprzednich powieści cyklu (czy choćby kolejnych tomów „Odysei kosmicznej”) nie zaskoczy zapewne wizja supercywilizacji, traktującej ludzi (oraz wszystkie inne kosmiczne byty) jako zwierzątka doświadczalne. Nadal jednak interesujące jest autorskie przedstawienie wizji Wielkich Obserwatorów, rozmach opowieści oraz jej warstwa sensacyjna. Nicole i jej bliskim trudno nie kibicować, co pozwala przymknąć oczy na pewne fabularne uproszczenia. Ci, których przyciągnęły pierwsze trzy tomy cyklu, i tym razem nie będą rozczarowani.