Kolejna pozycja Magowych Artefaktów, pojawiająca się po stosunkowo długiej przerwie, to „Skrzydła nocy” Roberta Silverberga, świetnie znanego i u nas i na świecie amerykańskiego autora, będącego z wielu przyczyn twórcą idealnie do serii pasującym. Trwająca już ponad sześćdziesiąt lat kariera pisarska, liczne nagrody, kilkadziesiąt napisanych powieści, niezliczone antologie opowiadań, wreszcie status seniora amerykańskiej sceny sprawiają, że wcześniej czy później należało oczekiwać publikacji w Artefaktach którejś z niewydanych w Polsce książek Silverberga.

Wybór tym razem różni się od tego podjętego przez redaktorów brytyjskiej serii SF Masterworks, w której pojawiły się „Księga czaszek” i „W dół, ku Ziemi”, zapewne między innymi dlatego, że obie te pozycje już się u nas ukazały. „Skrzydła nocy” składają się z trzech części, początkowo opublikowanych jako odrębne opowiadania w latach 1968-1969 w magazynie Fredericka Pohla „Galaxy” (historię powstania i wydania tekstów opisuje sam autor w zamieszczonym w polskim wydaniu wstępie). Pokazują Ziemię z końca Trzeciego Cyklu, planetę mającą dawno za sobą okres kosmicznej świetności, o którym więcej dowiadujemy się dopiero ze znajdującego się w środku powieści długiego fragmentu przedstawiającego naszą przeszłą (z punktu widzenia bohaterów) czy przyszłą (z perspektywy czytelników) historię. Powieściowa rzeczywistość to świat ludzi podzielonych na Gildie: Dominatorów, Obrońców, Pamiętających, Pielgrzymów, Strażników, Somnambulików, Lataczy czy innych, a także funkcjonujących poza nawiasem społeczeństwa partaczy i bezpłciowców. Część mieszkańców Ziemi przeszła modyfikacje genetyczne dopasowujące ich do sprawowanych funkcji, nie jest też niczym niezwykłym spotykanie na naszym globie gości z innych planet.

Narratorem powieści jest zmierzający do Roumu starzec będący Strażnikiem, pracowicie wypełniający obowiązki przynależne swojej Gildii, czyli każdego dnia przy pomocy urządzenia odbiorczego przeszukujący mknące przez przestrzeń kosmiczną sygnały zapowiadające nadchodzącą inwazję Obcych. W podróży do miasta o spektakularnej przeszłości towarzyszą mu młodziutka Lataczka Avluela oraz partacz Gormon. Całą trójkę wiążą skomplikowane emocje – w szczególności Avluela budzi w Strażniku zarówno uczucia ojcowskie, jak i starannie skrywane pożądanie. W rzeczywistości, gdzie starzejące się ciała można odnowić, odbywszy pielgrzymkę do Jorslemy, może ono liczyć na realizację – ale czy marzenia starca nie są po prostu tęsknotą za własną młodością?

Nostalgia i niejednoznaczność to dominujące elementy nastroju „Skrzydeł nocy”. Dawne światy Pierwszego i Drugiego Cyklu odeszły w przeszłość, miasta takie jak Roum, Perris czy Jorslema straciły blask i uległy deformacji nie tylko w aspekcie swych nazw. Nawet zbierający informacje o dawnych wydarzeniach Pamiętający nie wiedzą o nich wszystkiego. Liryczność i kameralność opowieści odgrywają pierwszoplanowe role – nawet gdy formalnie wydarzenia przyspieszają i Trzeci Cykl bezpowrotnie się kończy, autor nadal skupia się głównie na osobistych dylematach narratora. Kogo zdradzać, komu dochowywać wierności? Czy wieloletnia służba ma sens, i czy tego sensu należy się koniecznie doszukiwać? Na ile odpowiedzialność gatunkowa przekłada się na odpowiedzialność osobistą? W szukaniu i podawaniu odpowiedzi Silverberg okazuje się ostatecznie optymistą, ale aby się o tym przekonać, należy przejść z powieściowym narratorem wcale nieoczywistą drogę wiodącą przez kolejne słynne miasta dawnych lat ku zakończeniu książki.

Przyszłość z perspektywy przeszłości wygląda inaczej, co widać choćby w pojawiających się w książce Silverberga pomysłach technologicznych. O ile pochodzące z Drugiego Cyklu kliniki służące modyfikacjom genetycznym nie wydają się czytelnikom z 2017 roku niczym zaskakującym, to już czapki myślowe jako metoda komunikacji z wiedzą gromadzoną w mózgach martwych ludzi, służących jako naczynia do przechowywania danych, wydają się nieco mniej praktyczne od wifi i twardych dysków.

Świetnej jak zwykle w przypadku Artefaktów szacie graficznej wydania towarzyszą niestety efekty słabszych dni korekty, zwłaszcza na początku powieści: rośliny naprawdę nie muszą „kłóć”, Avluela nie powinna bywać Avuelą albo Avlulelą, a o ile odmiana nazwy Marsaja może budzić wątpliwości, nie powinny się one wyrażać ustawicznymi zmianami wybieranych przez tłumacza czy redaktora wersji. Drobne usterki nie zmieniają jednak faktu, że „Skrzydła nocy” utrzymują wysoki poziom serii. Czekamy na ciąg dalszy.