„Piękne pytanie. Odkrywanie głębokiej struktury świata” pióra noblisty Franka Wilczka, to popularnonaukowa książka poświęcona zagadnieniu piękna ujmowanego z perspektywy nauk ścisłych, zwłaszcza fizyki.

Książka wydaje się niezwykle interesująca w zestawieniu z takimi pozycjami, jak na przykład „Historia piękna” Umberto Eco. Ponieważ Eco i autorzy podobnych pozycji skupiają się na estetyce oraz historii sztuki, kwestie naukowe (w sensie: nauk ścisłych) pozostawiają zwykle na boku. „Piękne pytanie” zapełnia pewną lukę, typową dla ujęcia estetycznego: ukazuje ponadjednostkowe (czy nawet: ponadzbiorowe) uwarunkowania piękna. Piękno w ujęciu fizycznym, którego głównym źródłem jest harmonia, ma charakter ahistoryczny, jest niezależne od kontekstów społecznych czy politycznych. Piękno, o którym pisze Wilczek, to piękno uniwersalne, ponadczasowe. Artystyczne konwencje, rynkowe mody czy moralne powinności mogą się zmieniać, ale nie zmienia się matematyka, dlatego autor szuka matematycznych wzorów na strukturę piękna.

W pewnym sensie poszukiwania Eco i Wilczka nie różnią się od siebie tak bardzo. Obaj sięgają po pisma starożytnych filozofów, by rozpocząć podróż po kolejnych etapach formowania się piękna. Tyle że Wilczek sięga po Pitagorasa, nie Arystotelesa. Następnie śledzi cały rozwój fizyki, zwłaszcza w późnej nowoczesności, by pokazać tropy piękna we współczesnych teoriach i odkryciach. Koncentruje się na fizyce, lecz nie ogranicza do niej, sięgając okazyjnie do innych nauk ścisłych i doświadczalnych, zwłaszcza biologii.

Trzeba w tym momencie zauważyć, że Wilczek sięga po słynne stwierdzenie Johna Keatsa, utożsamiającego piękno z prawdą (i prawdę z pięknem). Problem w tym, że to bardzo esencjonalne ujęcie, być może typowe dla nauk ścisłych, ale trudne do utrzymania na polu współczesnej estetyki. W obrębie filozofii pragmatycznej, od Nietzschego, Deweya, Jamesa po Rorty'ego i Fisha, prawda jest raczej społecznym konstruktem niż esencją rzeczywistości. Naturalnie współczesna fizyka zmaga się z podobnymi problemami, i Wilczek ich nie unika, po prostu przez większość książki stoi na esencjalistycznej pozycji.

Jak na książkę wydaną w serii „Na ścieżkach nauki”, „Piękne pytanie” jest lekturą dość trudną. Zwłaszcza końcowe rozdziały mogą przysporzyć kłopotów czytelnikom niemającym wyższego wykształcenia w dziedzinie fizyki czy matematyki. Książka jest też stosunkowo długa, liczy przeszło 570 stron, choć ostatnie 180 stanowi coś w rodzaju słownika używanych pojęć naukowych - dość poręczne rozwiązanie. Być może całość dałoby się ująć w nieco bardziej zgrabny sposób, spełniając jeden z Wilczkowskich wyznaczników piękna: ekonomiczność (minimalizm). Niemniej w obecnej formie „Piękne pytanie” jest nadal książką ciekawą i wzbogacającą intelektualnie o nowe perspektywy postrzegania piękna.