Alternatywne historie to jedna z wyraźniejszych gałęzi literatury fantastycznej. Jak wyglądałby świat, gdyby III Rzesza wygrała II wojnę światową? W jakiej rzeczywistości żylibyśmy, gdyby Zimna Wojna zakończyła się apokalipsą? Niektórzy pisarze sięgają daleko w przeszłość i próbują przedstawić alternatywne losy Europy pod przedłużającymi się rządami Inkwizycji albo ocalają Rzym przed upadkiem. Victor Milán w swojej alternatywnej wizji rzeczywistości posunął się jeszcze dalej w przeszłość i postanowił... ocalić dinozaury! Okey, pod względem naukowym ten koncept jest daremny, ponieważ Milán umieszcza obok siebie gatunki dinozaurów, które wymarły dużo wcześniej, niż nastąpiło ich ogólne wyginięcie, ale to tylko nauka, literatura nie musi się nią szczególnie przejmować.

Zresztą, Milán nie tworzy typowej alternatywnej historii, upierając się przy tym, że wykreowany przez niego świat, nazywany Rajem, nie jest naszą Ziemią, lecz zupełnie niezależnym tworem autorskiej fantazji. Czemu zatem przypomina on do złudzenia Europę w XIV wieku, trudno powiedzieć. Może nie wystarczyło autorskiej fantazji na wprowadzenie większej liczby zmian, na stworzenie świata mniej odwzorowanego? W każdym razie mamy tu późnośredniowiecznych rycerzy ruszających w bój na grzbietach dinozaurów. Bez względu na to, co będzie dalej, ten pomysł wydaje się odjazdowy.

Włączanie dinozaurów do literatury fantastycznej nie jest takie nowe. Podobne koncepty pojawiały się wielokrotnie w czasach popularności pulpowej fantastyki, kiedy kolejne powieści pisało się szybko i wydawało tanio. Żadna z nich nie zwróciła szczególnej uwagi czytelników i krytyków, bo też żadna na tę uwagę nie zasługiwała. Przez pewien czas główny nurt literatury fantastycznej wolny był więc od dinozaurów, aż Milán zapowiedział swoją sagę. Czytelnicze oczekiwania podsycił nie kto inny, jak sam George R.R. Martin, który określił „Władców dinozaurów” połączeniem „Parku Jurajskiego” z „Grą o tron”. To, co miało być dobre, stało się nagle jeszcze lepsze!

A potem książka została wydana, przeczytana i... cóż, przyniosła jedno wielkie rozczarowanie. „Władcy dinozaurów” faktycznie są historią walki o władzę. Walki, która często sprowadza się do bitew armii używającej dinozaurów. Mamy tu jeszcze trochę politycznej intrygi, rywalizacji pretendentów do tronu, ale w głównej mierze to bitwy z udziałem dinusiów. Kilka pierwszych robi nawet wrażenie, ale później stają się powtarzalne i nudne. Poza bitwami też nie robi się ciekawiej. Mamy tu cztery główne postaci, z czasem pojawia się jeszcze piąta, której znaczenie rośnie wraz z rozwojem fabuły. Należy przy tym zauważyć dwie rzeczy: czwórka z nich to mężczyźni, dość do siebie podobni pod względem charakteru i zachowań. Pojawia się też kobieta, która - przynajmniej w obrębie pierwszego tomu - jest idealnym, podręcznikowym wręcz przykładem seksizmu we współczesnej fantastyce. Choć mogłaby wiele osiągnąć, to jej główną bronią są maślane oczka, którymi próbuje ugrać dla siebie jak najwięcej z męskiego świata. Przy okazji nieźle jej się obrywa, bo mężczyźni stawiają ją w roli seksualnego przedmiotu bardziej niż podmiotu rywalizacji. Uprzedmiotowienie kobiet jest zresztą dość powszechną praktyką w Raju, jednocześnie nie zostaje sproblematyzowane. Kobiety to seksualne zabawki, które oddają się mężczyznom albo po dobroci, albo nie, wtedy jest miejsce do wprowadzenia scen gwałtu i - mam wrażenie - w zamyśle autora robi się ciekawiej. Nie robi.

„Władcy dinozaurów” to 550 stron, a mamy tu dopiero pierwszy tom. 550 stron, które dałoby się z powodzeniem zamknąć w połowie, może nawet jednej trzeciej tej objętości, gdyby tylko usunąć powtarzające się sceny batalistyczne. Wtedy byłaby to tylko kiepska powieść, teraz jest kiepska i rozpasana, a to najgorsza z rekomendacji. I mająca dużo więcej wspólnego z „Władcami dinozaurów”, niż ta, którą wystawił jej Martin.

Jeszcze jedna rzecz mnie zastanawia. Moja fascynacja dinozaurami pojawiła się w szkole podstawowej i trwała przez kilka lat. W tym wieku jest ona dość powszechna i niezależna od płci. Chętnie wtedy sięgnąłbym po jakąś powieść, w której dinozaury pełnią tak ważną rolę, jak tutaj, zwłaszcza, że ich opisy są dobre. Problem w tym, że „Władcy dinozaurów” nie są lekturą odpowiednią dla ucznia szkoły podstawowej czy nawet gimnazjum. Są pełne przemocy opisywanej w drobiazgowy sposób, wulgarnego języka i brutalnego seksu. Nie znajduję grupy docelowej, której tę powieść można by polecić.