Terry Pratchett nie żyje. Craig Cabell jest autorem kilku biografii muzyków i pisarzy. Spodziewalibyśmy się zatem, że wydana przez wydawnictwo Prószyński i S-ka pozycja „Terry Pratchett. Życie i praca z magią w tle” będzie biografią Pratchetta. Sugeruje to nawet tytuł. I jeśli z takim nastawieniem siądziemy do lektury, czeka nas rozczarowanie.

„Terry Pratchett. Życie i praca z magią w tle” jest książką poświęconą Pratchettowi i jego twórczości, lecz z pewnością nie jest to biografia. Znajdziemy w niej opis pewnych życiowych doświadczeń twórcy Świata Dysku, ale narracja stworzona przez Cabella nie koncentruje się na historii pisarza. Cabell traktuje biografię Pratchetta wybiórczo i tylko jako kontekst, tło, na którym odmalowuje jego twórczość. Znajdziemy tu analizy kilku powieści sir Pratchetta, które miejscami są zajmujące, choć zbyt często wędrują w stronę streszczania poszczególnych tytułów.

Efekt tego taki, że większa część „Życia i pracy z magią w tle” przypomina studencką pracę dyplomową z dość luźno traktowanym rygorem naukowości. Autor chwyta się pewnych tropów, które zazwyczaj szybko porzuca, podejmując coraz to nowe wątki. Tworzy przez to mozaikę, pozbawioną systematyczności. Być może wymusza to na nim sama twórczość Pratchetta, która jest wielowątkowa i wieloaspektowa, wewnętrznie różnorodna i bardzo trudna do opisania w sposób ciągły i konsekwentny.

Wydaje się zatem, że Cabell nie sprostał wyzwaniu, jakie stawia dorobek autora „Równoumagicznienia”. Czy ten fakt dyskredytuje omawianą tu książkę? Nie, nie do końca. Wciąż są w „Życiu i pracy z magią w tle” trafne intuicje, zasadne diagnozy i dobrze uargumentowane opinie. Te ostatnie ciążą jednak ku subiektywności, Cabell nie ma problemu z podkreślaniem własnego zdania, które czasem stoi w sprzeczności nawet ze zdaniem Pratchetta. Ocena tego zależy oczywiście od nastawienia czytelnika, choć wydaje się plusem, że nie czyni on ze swego bohatera nieskazitelnej ikony i odmawia mu laurów przy niektórych posunięciach i rozwiązaniach literackich.

Nie jest to jednak książka krytyczna i Cabell wyraźnie ceni Pratchetta. Czasem zachwyca się nim bardziej, czasem mniej, ale wciąż uważa go za niezwykle utalentowanego i bardzo wpływowego pisarza. Docenia go również w wymiarze ludzkim, zwłaszcza w ostatnich rozdziałach, kiedy opisuje walkę Pratchetta z chorobą i widmem śmierci (książka została napisana jeszcze za życia Pratchetta; słabą jej stroną jest to, że autor nie przeredagował jej po śmierci pisarza i w 2015 roku wydaje się tłumaczenia nieaktualne).

Największą wadą książki jest jej długość. Nie licząc aneksów, rzecz ma zaledwie 190 stron. Jeśli odliczymy strony tytułowe, spis treści, tytuły licznych a krótkich rozdziałów – okaże się, że zwarty teks liczy może 150 stron. To mało, jeśli chce się opisać „Świat Dysku”, a przecież ambicje Cabella wykraczają poza ten cykl, obejmują wcześniejszą twórczość Pratchetta czy cykl o Johnnym Maxwellu. Siłą rzeczy praca wywołuje wrażenie niedokończonej. Pozostaje pewne nienasycenie, bo nie jest to ani biografia, ani jakaś próba monografii. Powraca wrażenie pracy studenckiej (którą ta książka z pewnością nie była, po prostu tak się kojarzy), ukończonej w momencie przekroczenia minimum narzuconego przez promotora.

Skąd zatem podana przez wydawcę objętość 280 stron? To zasługa aneksów. Pierwszy z nich to zestawienie produkcji filmowych (wszystkie telewizyjne), które zawierają... pełną obsadę i ekipę. Co znaczy, że w przypadku adaptacji „Koloru magii” mamy 8 stron nic nam nie mówiących i nic nie wnoszących nazwisk. Zabrakło za to oryginalnych tytułów tych filmów – powodzenia w szukaniu ich po spolszczonych tytułach. Mamy też kolejny dodatek, w którym znajdziemy kompletną bibliografię dzieł Terry'ego Pratchetta, odnotowującą każde brytyjskie wydanie każdej książki. Niezbyt użyteczne dla polskiego czytelnika. Wszystko to niepotrzebnie rozpycha książkę i tworzy iluzję większej jej objętości, kiedy naprawdę jest ona bardzo skromna.

Trzeba jednak przyznać, że w obecnej sytuacji książka Cabella jest najlepszą książką o twórczości Pratchetta, jaka jest dostępna na polskim rynku. Oczywiście jest też jedyną taką książką, więc konkurencja nie jest duża. Można zatem po nią sięgnąć. Warto jednak mieć nadzieję, że pojawi się jeszcze coś lepszego.