Ostatnimi czasy recepta na wydawniczy sukces w kategorii „książka dla młodzieży” wydaje się prosta – wystarczy napisać utwór, który wpisuje się w aktualną panującą modę. Stąd kolejne klony przygód Harry’ego Pottera, „Zmierzchu” czy „Igrzysk śmierci”. W większości są to pozycje bardzo do siebie zbliżone, gdzie, w skrajnych wypadkach, pomysłowość pisarzy kończy się na zamianie imion głównych bohaterów i lekkim „podrasowaniu” realiów. Na tym tle „Na ostrzu noża” Patricia Nessa zajmuje miejsce w połowie stawki.

Sam punkt wyjścia opowiadanej historii trudno uznać za oryginalny. Pewnego dnia dorastający chłopiec o imieniu Todd odkrywa, że wszystko, co wiedział o otaczającym go świecie, jest oparte na kłamstwach. Od tego momentu pozostaje mu tylko jedno – ucieczka przypominająca klasyczny quest: wędrówka z jednego miejsca na mapie na drugie, walka zarówno z ludźmi, jak i siłami przyrody, a nawet namiastka zbierania drużyny. Nie brzmi to może zbyt dobrze, ale na szczęście są pozytywy.

Przykładowo może się spodobać miejsce akcji – podupadła kolonia położona gdzieś na odległej planecie. Wprawdzie pod względem przyrodniczym nie różni się ona zbytnio od Ziemi, ale wiele pod tym względem rekompensuje Szum – występująca na planecie naturalna zdolność odczytywania, a może raczej słuchania, myśli innych osób. Rzecz na pewno przydatna, niestety, dla ludzi doń nieprzywykłych na dłuższą metę stanowiąca źródło konfliktów ­– w końcu każdy z nas ma tajemnice, które wolałby zachować wyłącznie dla siebie. Z czasem okazuje się, że ta swoista telepatia stanowi klucz do rozwiązania całej intrygi i zrozumienia motywacji poszczególnych postaci. Co ciekawe, Szum posiadają także zwierzęta, stąd w książce występują liczne, w większości niezbyt mądre, dialogi Todda z jego psem Manczim.

Wydarzenia opisane w „Na ostrzu noża” poznajemy z punktu widzenia Todda, który pełni rolę narratora książki. Zdecydowanym plusem tego zabiegu jest fakt, że wszystkie szczegóły tajemnicy kolonii poznajemy równocześnie z głównymi bohaterami. Inna sprawa, że nie są oni zbyt bystrzy i czytelnik szybciej od nich przewiduje następstwa wypadków. Sam Todd zachowuje się jak klasyczny nastolatek przeplatający mądre i dorosłe decyzje z dziecięcymi fochami. W efekcie w kilku miejscach, zirytowany zachowaniem chłopca, miałem ochotę mocno nim potrząsnąć i skłonić do bardziej racjonalnego działania. Jeśli był to zamierzony efekt, udał on się Nessowi w stu procentach.

Nieco gorzej wychodzi autorowi konstrukcja fabuły. Oprócz wspomnianej już wyżej „questowości”, czytelnika może drażnić sposób ujawnienia głównej zagadki książki. Rozumiem, że Ness celowo z tym zwlekał, ale kilkakrotne powtarzanie sceny nagłego przerywania wyjawiania tajemnicy na dłuższą metę jest męczące. W efekcie, kiedy dochodzi do wielkiego finału, czytelnik posiada już wystarczająco dużo danych, żeby samemu wszystkiego się domyślić. Irytują także błędy logiczne – jakoś nie chce mi się wierzyć, aby przez prawie trzynaście lat życia Todd nie zdołał zdobyć za pomocą Szumu żadnej wskazówki dotyczącej prawdy o historii kolonii. Jest to o tyle dziwne, że w książce co parę stron komuś puszczają nerwy, co powoduje „wyciek” cennych wskazówek. Nie do końca przekonuje mnie również uzasadnienie fanatycznej chęci złapania Todda przez burmistrza Prentissa. Jeśli potrafił on podporządkować sobie kilkudziesięciu dorosłych mężczyzn to dlaczego nagle wszystko zależy od posłuszeństwa jednej i to najmłodszej osoby? Jak dla mnie jest to szyte grubymi nićmi.

Na końcu jeszcze jedna uwaga. „Na ostrzu noża” to przykład książki, która choć docelowo skierowana do młodszego czytelnika (nastoletni bohater, gadający pies), niekoniecznie powinna trafić do jego rąk. Zbyt dużo tutaj, moim zdaniem, brutalnych scen, szczególnie mocno obrywa się Mancziemu, a także kontrowersyjnych rozwiązań fabularnych. Stąd też moja sugestia – najpierw samemu przeczytać powieść Nessa, a dopiero potem zdecydować, czy jest to odpowiednia lektura dla naszych pociech.