Biorąc do ręki wydaną przez Rebis antologię „Chodząc nędznymi ulicami”, której okładka oprócz tytułu, nazwisk niektórych autorów tekstów i redaktorów książki (czyli George’a R.R. Martina i Gardnera Dozois) zawiera informację: „Zbiór opowiadań urban fantasy” zacząłem się zastanawiać: czym tak naprawdę jest ten gatunek? Z jednej strony każdy ma pewnie jakiś wypracowany pogląd na to, jak „fantasy miejskie” definiować, z drugiej zaś nietrudno się domyślić, że takie prywatne opinie mogą się od siebie poważnie różnić. Lektura wstępu do antologii pozwala zrozumieć, że zamiarem redaktorów było przygotowanie zbioru opowiadań fantastycznych inspirowanych klasycznymi tekstami detektywistycznymi, ze szczególnym wskazaniem na powieści Raymonda Chandlera czy Dashiella Hammetta. Skądinąd taka interpretacja pojęcia urban fantasy powoduje, że nawet jego minimalistyczna definicja jako literatury nie do końca realistycznej, opisującej postaci czy wydarzenia dziejące się w mieście czy mające z miastem związek, nie pasuje do wszystkich zawartych w książce opowiadań. Tak zatem trafiamy na niespodziankę pierwszą: w „Chodząc nędznymi ulicami” nie ma co liczyć na socjologizujące teksty à la Miéville czy nawet sensacyjne przygody oparte na historii czy specyfice konkretnego miasta w stylu Gaimanowskiego „Nigdziebądź”, można natomiast spodziewać się kryminalnych opowieści z elementami fantasy czy nadprzyrodzoności.

Niespodzianka druga trafia do czytelnika tuż po wstępie. Wydaje się, że intuicja (czy może raczej wymogi rynku) zawiodły redakcję okrutnie przy wyborze pierwszego opowiadania, którego autorka, Charlaine Harris, występuje zresztą na okładce, sądząc po wielkości czcionki, jako główny potencjalny atut zbioru. „Śmierć z ręki Dalii” jest tekstem żenująco słabym, nienowy pomysł o wampirach funkcjonujących jawnie i legalnie w świecie ludzi został zrealizowany na poziomie scenariusza 1456 odcinka „Mody na sukces”. Zdania skonstruowane na zasadzie wielokrotnego powtarzania imion bohaterów: „Katamori zaryglował zewnętrzne drzwi, a potem wraz z Dalią opuścił kuchnię. Rachel zdążyła wrócić na stanowisko w korytarzu i Dalia poleciła jej, żeby pilnowała wahadłowych drzwi”, mało angażująca zagadka morderstwa oraz niby-erotyczne sceny maskujące dziecinność postaci i treści składają się na start będący raczej falstartem.

Niespodzianka trzecia: dalej jest już tylko lepiej. Co prawda kilka tekstów ewidentnie stanowi część większych cykli pisanych przez danego autora i w oderwaniu od reszty opowieści mogą służyć w zasadzie tylko jako dość pretekstowe wprowadzenie do przedstawianego świata – szczególnie dotyczy to „Głodnego serca” Simona R. Greena, „Strzeż się węża” Johna Maddox Robertsa i „Złodziei Cienia” Glena Cooka – ale zgrzytanie zębów wywołane opowiadaniem Harris już nie powraca. Najlepsze wrażenie zrobiły na mnie „Różnica między zagadką a tajemnicą” M.L.N. Hanovera, krótka historia pewnego śledztwa, a raczej przesłuchania, w której identyfikacja sprawcy i wydobycie z niego przyznania się do winy okazuje się mieć nieoczekiwane, potencjalnie przerażające konsekwencje, oraz „W czerwieni i w perłach” Patricii Briggs, gdzie klasyczne motywy związane z zombie i wilkołakami pojawiają się w jak najbardziej miejskich, zaskakujących, a jednocześnie niesprawiających wrażenia sztucznych wersjach. Inne wyróżniające się na korzyść opowiadania to „Krwawiący cień” Joe R. Lansdale’a, proste, ale trafne przepisanie mitu artysty oddającego duszę za zdolność stworzenia czegoś wyjątkowego na Chandlerowskie realia (choć akcja dzieje się w Teksasie, a nie w Kalifornii), „Ból i cierpienie” S.M. Stirlinga, w którym wiarygodnie opisywany bohater dotknięty traumatycznymi wspomnieniami z walk w Afganistanie natyka się w swojej policyjnej pracy na zjawiska nadprzyrodzone oraz „Osobliwa opowieść o deodandzie” Lisy Tuttle, stylizowana na historię rodem z prozy Arthura Conan-Doyle’a czy Wilkiego Collinsa.

Inne teksty opublikowane w „Chodząc nędznymi ulicami” prowadzą czytelnika do starożytnego Rzymu, na Aleuty z czasów II wojny światowej, na XIX-wieczną Jamajkę, na prawybory prezydenckie, na których ważą się losy kandydatury Franklina Delano Roosevelta, w różne obszary współczesnych czy przyszłych Stanów Zjednoczonych oraz oczywiście do krain wymyślonych. Jak już pisałem wcześniej, opowiadania nie zawsze mają coś wspólnego z miastami, nie zawsze też tak naprawdę zawierają elementy fantastyczne czy nadprzyrodzone, ale za każdym razem przedstawiają jakąś zagadkę kryminalną, zwykle oczyma bohatera prowadzącego śledztwo. A skoro ma być detektywistycznie, to muszą się pojawić i kolejne niespodzianki... Niektóre z nich są bardziej zaskakujące, inne mniej, ale jeśli ktoś lubi niezbyt skomplikowane kryminalne historie, to znajdzie w Rebisowskiej antologii sporo przyzwoitego materiału.