„Gone. Zniknęli. Faza czwarta: Plaga” to zapis kolejnych godzin, tym razem 72, z życia uwiezionych pod kopułą bohaterów serii Michaela Granta. Tym razem muszą oni stawić czoła nowemu wyzwaniu – tytułowej zarazie, która dziesiątkuje ich populację, a także starym kłopotom w postaci Ciemności i jej sług. Równocześnie włodarze nowej społeczności świadomi, dosłownego, rozpadu ich dotychczasowego miejsca zamieszkania, szukają alternatywnej lokalizacji.

Pod względem fabuły najnowsza powieść Granta zatem nie różni się niczym od poprzedniej. Autor ponownie odmierza czas wstecz do kluczowego wydarzenia, a jego bohaterzy przeżywają moralne rozterki. O ile jednak w „Fazie trzeciej: Kłamstwa” autor wprowadził nowy element w postaci mieszkańców małej wysepki, tutaj trudno znaleźć powiew świeżości. Tak jakby Grantowi wyczerpały się pomysły, a jedyną receptą stało się powielanie starych schematów. Sam wciąż nie pomoże znaleźć własnego miejsca; czując się odpowiedzialnym za wszystkich, a jednocześnie nie umiejąc współpracować z władzami miasta. Jego dziewczyna, Astrid, za wszelką cenę chce ocalić brata, a Orc coraz bardziej pogrąża się w alkoholizmie. Specjalnie nie dziwi, że na początki książki jeden z głównych czarnych charakterów, Drake, odzyskuje wolność, by do końca książki szerzyć śmierć i panikę. Tak było do tej pory – zatem po co to zmieniać? Nawet jeśli poprzedni „wróg numer jeden”, Caine, na większość część fabuły pozostaje poza głównym nurtem wydarzeń, to nie ma siły, żeby w końcówce powieści się nie pojawił. Wszak przyroda nie znosi próżni.

Co gorsza Grant mocno zmarginalizował wątki, które do tej pory napędzały cykl. O ile wcześniej sporo miejsca było poświęcone kwestii tolerancji, odpowiedzialności za innych czy problemom współczesnej młodzieży (anoreksja), to teraz tego zabrakło. Od biedy można dopatrzyć się wątku wczesnej inicjacji seksualnej (źli to robią, a dobrzy nie) i konsekwencji z nią związanych (nieplanowana ciąża), ale to wszystko, co ma do zaoferowania autor w tym temacie. Szkoda, bo mocno akcentowane wątki obyczajowe czyniły z „Gone” coś więcej niż tylko sztampową książkę przygodową skierowaną do młodzieży.

Zawiedzeni mogą się także poczuć czytelnicy oczekujący jakiegoś spektakularnego przełomu, garści wyjaśnień. Pomimo, że cykl przekroczył już półmetek, planowanych jest sześć lub siedem tomów, nadal niewiele wiemy na temat przyczyn powstania ETAP-u czy pojawienia się u części dzieci nadnaturalnych zdolności. Wprawdzie od czasu do czasu padają próby wyjaśnienia zjawiska, ale są to jedynie spekulacje bohaterów.

Co w takim razie oferuje „Faza czwarta: Plaga” swoim wiernym fanom? Przede wszystkim sporą dawkę akcji, makabryczne opisy śmierci ofiar choroby, pożegnanie się z kilkoma drugoplanowymi postaciami. Nie zabraknie także miejsca na kilka niespodzianek oraz pojedynek Ciemności z małym Petem, od którego będą zależeć losy całej społeczności ETAP-u. Atrakcji zatem nie brakuje, ale lektura całości przynosi mimo wszystko rozczarowanie.

Czy najnowsza powieść Michaela Granta to oznaka wypalenia? I tak, i nie. W moim prywatnym odczuciu, „Faza czwarta: Plaga” nie wnosi nic nowego do cyklu, a jedynie powtarza zgrane motywy, ale z drugiej strony jej końcówka stanowi promyk nadziei, że nie wszystko stracone, a cykl posiada spore zasoby niewykorzystanego jeszcze potencjału.