Parę lat temu przeżywaliśmy prawdziwy boom na antologie polskich opowiadań fantastycznych, ale jak wszystkie mody, tak i ta przeminęła. Obecnie najprawdopodobniej szykuje się kolejna ich fala, a jej zwiastunem może być wydana przez Agencję Wydawniczą Runa „Księga wojny”, nawiązująca formatem i tytułem do wydanych przed kilku laty „Księgi smoków” i dwutomowej „Księgi strachu”. Tematem przewodnim zbioru jest oczywiście wojna, ale podejście do niej jest różnorodne. Jedni autorzy fabułę swoich teksów silnie wiążą z działaniami militarnymi, inni zaś tematykę potraktowali pretekstowo, luźno jedynie doń nawiązując i snując opowieść zupełnie od niej niezależną.

Do tej ostatniej grupy zakwalifikować należy przede wszystkim bardzo dobre opowiadanie Anny Brzezińskiej, która „Jednym dniem” powraca do stylistyki znanej z „Wód głębokich jak niebo”. Jedyne co można tekstowi zarzucić, to zaledwie marginalne powiązanie z tematem antologii. Wszystko pozostałe jest świetne – język, realia, emocje, konstrukcja. To naprawdę mocne otwarcie zbioru; być może nawet za mocne, bo później chyba żaden tekst nie jest w stanie mu dorównać.

Jak najbardziej pozytywne wrażenie sprawia również „Ciężki metal” Jakuba Nowaka, w którym bohaterowi przychodzi toczyć walkę z przedziwnu – odmienną rzeczywistością zalewającą Lublin. Nie wdając się w szczegóły na końcu mamy nieoczekiwany zwrot akcji, który każe spojrzeć w innym świetle na opisywane wydarzenia; ale nie tylko to stanowi siłę opowiadania. Nieco podobne narzędzia – ścierania się dwóch odmiennych sił wpływających na rzeczywistość (skojarzenia z Dukajowymi „Innymi pieśniami” są oczywiste) stosuje Krzysztof Piskorski w „Prawie losu”. Ten tekst jednak jest znacznie bardziej przygodowy, osadzony zaś został w realiach wojny rzymsko-bizantyjskiej z silnie rozbudowanym wątkiem fantastycznym. Efekt jest przyjemny, aczkolwiek sam pomysł bardziej widziałbym w powieści, gdyż w opowiadaniu jego potencjału nie można w pełni rozwinąć.

Skoro jesteśmy przy Dukajowskich klimatach, to w te uderza również Jakub Ćwiek. „Bajka o trybach i potworach”, nie tylko z racji nieco bajkowej konwencji, przypomina nieco „Wrońca”. Jednak nie jest osadzona w historycznych realiach – co znacząco osłabia moc opowieści o ludziach ukrywających się przed mechanicznymi okupantami. Klimaty powstańcze kreuje także Łukasz Orbitowski, parafrazując historię Powstania Warszawskiego: w „Kanale” to Niemcy walczą z Francuzami i Polakami na gruzach Berlina. Zabieg ten może i interesujący, nie prowadzi do czegoś konkretnego. Na szczęście nie tylko na tym zasadza się pomysł na opowiadanie, więc całość się broni.

Okrutne, ale niebatalistyczne oblicze wojny jest tematyką tekstów Michała Krzywickiego i Pawła Palińskiego: akcja ich tekstów związana jest z obozami koncentracyjnymi, chociaż przetworzonymi przez fantastyczne narzędzia. „Głosy” tego pierwszego zupełnie nie przypominają jego powieści, ale lepsze jest „Wszystko, co przyjdzie, już pozostanie” tego drugiego (dodajmy, że ocenić je należy wyżej niż opowiadania z jego debiutanckiego zbioru „4 pory mroku”), tworząc nieco odrealnioną i okrutną wizję, miejscami kojarzącą się z fragmentami „Obozu koncentracji” Thomasa M. Discha.

Nie zabrakło też tonów lżejszych i bardziej humorystycznych. Na przykład Jacek Piekara bawi się młodzieńczymi fascynacjami idolami z książek i filmów; jednocześnie przypominając, że przy zawieraniu umów należy uważnie patrzeć na wszystkie szczegóły. „Artur Potter Lwie Serce” jest typowym tekstem tego autora: lekkim, przyjemnym, ale niewiele wnoszącym. Podobnie jest zresztą z „Bóg jest z nami” Andrzeja W. Sawickiego, w którym mamy do czynienia z pomysłowym scenograficznym miszmaszem, przez co opowiadanie sprawia wrażenie przekombinowanego przy jednoczesnej ubogości treści. Nawet biorąc poprawkę na z założenia rozrywkową konwencję, końcowy rezultat nie jest przekonujący.

Marcin Wełnicki, celowo czy też nie, napisał tekst silnie kojarzący się ze „Żmiją” Andrzeja Sapkowskiego; głównie za sprawą scenerii i natury jednego z dwóch głównych wątków opowiadania. W końcówce jednakże drogi tych dwóch utworów się rozchodzą, chociaż decydujące o tym elementy nie należą do największych atutów książki. Niemniej wrażenia z lektury „Lata księżycowych ciem” pozostają pozytywne.

„Księgę wojny” można uznać za zbiór udany, chociaż pozbawiony w zasadzie hitów, które pamiętałoby się przez lata. Bez wątpienia kilka silnych punktów można w tej antologii odnaleźć, ale większość należy zakwalifikować jako tak zwane mocne średniaki. Nawet opowiadania (z różnych przyczyn) słabsze zapewniają odrobinę rozrywki, więc można wnioskować, iż poprzeczka dla autorów zgłaszających akces do antologii była zawieszona na przyzwoitym poziomie. Szkoda jedynie, że wśród zamieszczonych tekstów nie zostały poruszone wszystkie aspekty związane z wojną, zabrakło niektórych konwencji i ujęć tematu. Nie sposób jednak przecież narzucać autorom, o czym mają pisać: tworzą to, co im w duszy gra.