Ostatnie w 2010 r. wydanie „Czasu Fantastyki” wita nas bardzo interesującą, przykuwającą spojrzenie okładką, za którą kryje się „tematyczne rozbieganie”, jak we wstępniaku zawartość numeru określił Maciej Parowski, redaktor naczelny pisma. Wspomniane rozbieganie widać nie tylko w warstwie tematycznej. Połowa spośród prezentowanych w numerze tekstów prezentuje sobą poprawne rzemiosło, które ani nie porywa, ani nie skłania do krytyki. Jednakże na drugą połowę składają się zarówno teksty wybitne, które czyta się z niekłamaną przyjemnością, jak i dziełka, które trudno mi traktować inaczej, jak tylko chybione w założeniach, bądź po prostu zapychające nieobsadzone strony magazynu. Biorąc jednak pod uwagę cały numer, bilans wychodzi in plus.

Chciałbym zwrócić uwagę na kilka, moim zdaniem najciekawszych tekstów.

Tadeusz Solecki¹⁾ w swoim obszernym, dopracowanym szkicu naukowym zabiera czytelnika w niesamowitą podróż po meandrach osiągnięć współczesnej fizyki. Podróż, którą poprzedza przestrogą, że nie da się w pełni zrozumieć jej treści i że pewne kwestie trzeba po prostu przyjąć na wiarę. Mimo tego niezbyt obiecującego wstępu, autor przez większą część tekstu daje radę opowiadać o rzeczach tak skomplikowanych, jak teoria kwantowa i relatywistyka, w sposób zarazem pociągający i zrozumiały (przystępność zatraca dopiero przy teorii wieloświatów). Liczne eksperymenty, osobistości nauki i mało znane fakty, jakie przytacza Solecki sprawiają, że tekst fascynuje. Lekturę skończyłem z poczuciem, iż znana nam fizyka i jej białe plamy, których być może już nigdy nie zapełnimy są bardziej interesujące, niż niejedna proza SF.

Z kolei Wit Szostak²⁾ na poważnie bierze się za fantasy. Dowodzi jej przynależności do nurtu prozy realistycznej i inteligentnie argumentuje, dlaczego wspomniany rodowód nie jest dla fantasy niczym dobrym. Poprzez przykład SF i ukazanie jej źródeł, motywacji Szostak stopniowo rozbiera literaturę fantasy, sięgając do jej korzeni, które upatruje w micie. Krytykując kierunek, w jakim poszła fantasy autor snuje swoją autorską wizję nowej, spójnej wewnętrznie prozy, oderwanej od realistycznych konotacji i będącej fantasy autentyczną. Trzeba dodać, że sam nie wie, jak taka literatura mogłaby wyglądać w praktyce i świadom jest teoretyczności tematu. Tym samym raczej nie sprowokuje swoim szkicem większej dyskusji środowiska, ale z pewnością pomysły Szostaka warte są tego, by poświęcić im parę chwil.

Moją uwagę zwróciły też rozważania Jagi Rydzewskiej³⁾ na temat reinkarnacji – w świetle założeń teologicznych, jak i problemów logicznych, jakie towarzyszą możliwym dzięki technologii „przesiadkom” osobowości w powieści „Modyfikowany węgiel” Richarda Morgana. Autorka tekstu bezlitośnie wypomina Morganowi wszystkie niespójności, snując przy tym własne, przemyślane i frapujące wizje „życia po życiu” na ziemi – w nowym ciele.

W numerze znajdziemy również wiele dobrych felietonów na temat konkretnych książek. Paweł Majka⁴⁾ rewelacyjnie opowiada o „Chochołach” Szostaka (widać, że na gruncie literackim czuje się znacznie lepiej niż elektronicznym⁵⁾), Waldemar Miaśkiewicz⁶⁾ skutecznie zachęca do lektury książek Wegnera, a Michał Cetnarowski prowadzi czytelnika tropem nieistniejącej Ameryki w książce Orlińskiego⁷⁾.

Co nie przypadło mi do gustu? Ciężkostrawny felieton Dukaja⁸⁾ o książce Iana McEwana „Solar”; napisany w moim odczuciu nie na temat i silący się na sztuczne, nadęte słownictwo szkic Macieja Michalskiego⁹⁾ o książkach Pratchetta; a także nudne i toporne, będące niemalże wyłącznie suchym zapisem faktów wspomnienia, które popełnił Pavel Weigel¹⁰⁾.

Podsumowując, omawiany numer „Czasu Fantastyki” to publicystyka w większości trzymająca poziom i warta lektury. Nie zabrakło tekstów naprawdę interesujących, choć zdarzyło się także kilka „wpadek”. Nawet jeżeli wasza subiektywna ocena rozłoży akcenty inaczej, niż umiejscowiłem swoje – jestem przekonany, że każdy znajdzie coś dla siebie.

Pełny spis zawartości numeru można zobaczyć tutaj.

---

¹⁾ „Dwie wieże na zgliszczach – refleksje w stulecie przewrotu w fizyce”, s. 3

²⁾ „Po co fantasy realizm?”, s. 10

³⁾ „Nowe wcielenie reinkarnacji. Teologia i technologia u Richarda Morgana”, s. 33

⁴⁾ „Poprzez niepewność siebie”, s. 48

⁵⁾ „Czytelnik w krainach pikseli – co gry wideo mogą zaoferować miłośnikowi fantastyki?”, s. 29

⁶⁾ „Pogranicze w ogniu”, s. 50

⁷⁾ „Ameryka nie istnieje”, Pascal 2010

⁸⁾ „Ten typ tak ma”, s. 46

⁹⁾ „Prawo serii”, s. 20

¹⁰⁾ „Jak trafiłem do fantastyki?”, s. 60