Ukazanie się w Polsce „Otchłani rozgrzeszenia” Alastaira Reynoldsa długo stało pod znakiem zapytania. Mimo iż autor pisze jedne z lepszych space oper, jakie trafiły na nasz rynek, nie cieszy się dużą popularnością; można nawet było odnieść wrażenie, że na premierę czeka wyłącznie wąska grupa wiernych fanów. Nawet sama forma wydania była długo niepewna: mówiło się m.in. o dzieleniu powieści na dwa tomy, podobnie jak to miało miejsce w przypadku dwóch z trzech wcześniej wydanych książek brytyjskiego pisarza. W końcu jednak stanęło na jednym, opasłym tomiszczu.

„Otchłań rozgrzeszenia” kontynuuje w dużej mierze wątki z poprzednich powieści, chociaż sama historia jest zamkniętą, i poniekąd odrębną całością. Jednakże bez znajomości „Arki odkupienia” czy też „Przestrzeni objawienia” czytelnik będzie pozbawiony wiedzy o licznych konotacjach, relacjach między postaciami; chociażby przedstawiona na samym początku powieści konfrontacja między Clavainem a Skade będzie może nie tyle niezrozumiała, co nieczytelna pod kątem emocji i bagażu przeżyć obu postaci. W związku z powyższym zalecam zapoznanie się z wcześniej wydanymi książkami Reynoldsa przed przystąpieniem do lektury „Otchłani rozgrzeszenia”.

Opowiedziana w książce historia stanowi odrębną całość, ale wydarzenia w niej opisane są echem wcześniejszych zdarzeń. Osią książki jest stałe zagrożenie dla ludzkości ze strony inhibitorów i próby znalezienia innego rozwiązania niż walka z nimi; ta jest skazana na niepowodzenie. Bohaterowie wiążą nadzieje z artefaktami pewnej wymarłej obcej cywilizacji, której relikty pozostały na Heli – księżycu krążącym wokół gazowego olbrzyma, który od czasu do czasu... znika. Sytuację komplikuje fakt, iż wokół tych zniknięć rozrósł się kult, traktujący zniknięcia jako przejaw boskiej mocy.

Fabuła powieści nie jest poprowadzona liniowo; na początku powieści przedstawione są trzy główne wątki, rozciągnięte w czasie i przestrzeni. Dopiero z czasem czytelnik odkrywa powiązania między nimi, a poszczególne ich elementy zaczynają się zazębiać i wpasowywać w układankę. W zamieszczonej na naszym portalu recenzji całego cyklu Reynoldsa recenzent wskazuje ten zabieg jako jeden ze słabszych elementów powieści. Według mnie konstrukcja powieści się sprawdza, a jedyne, do czego można mieć zastrzeżenia, to długość poszczególnych wątków. W moim odczuciu niektóre fragmenty niewiele wnoszą do całości; zarówno fabularnie, jak i pod względem budowania tła, postaci czy nastroju.

W porównaniu z żywiołową akcją poprzednich części, ta powieść jest znacznie spokojniejsza. Stonowana narracja, bez dynamicznej akcji, pasuje jednak do nastroju, jaki starał się wytworzyć autor. Nie sposób oprzeć się wrażeniu, że nad powieścią unosi się duch zmierzchu pewnej epoki; a może nawet całej ludzkiej cywilizacji. W cyklu Reynoldsa bohaterowie stykali się z pozostałościami po wymarłych rasach obcych; teraz widmo dołączenia do tego grona staje się realne. Pozostałe wątki, właściwe jedynie dla „Otchłani rozgrzeszenia”, jak choćby religia panująca na Heli, tylko wzmagają poczucie zbliżającego się końca. Nie jest to co prawda wrażenie równie silne, co na przykład w „Światło się mroczy” Martina, ale obecne i wyraźne.

W ten zamysł wpasowują się również postaci. Czytelnikowi szybko przyjedzie się pożegnać z kilkoma kluczowymi dla cyklu postaciami, a inne nabiorą znaczenia. Głównym bohaterem, niekoniecznie ze względu na miejsce mu poświęcone w książce, jest według mnie Scorpio. Starzejąca się świnia jest świadoma upływającego czasu, tykającego zegara biologicznego. Prowadzi to do licznych dylematów, a także do frustracji i chęci zakończenia pewnych rzeczy przed śmiercią. W ogóle kreacja kluczowych postaci u Reynoldsa jest dosyć specyficzna: tworzy bohaterów pod niektórymi względami ułomnymi, ale jednocześnie daje im przymioty, dzięki którym stają się lśniącymi punktami w tłumie szarych postaci drugoplanowych. W „Otchłani rozgrzeszenia” to właśnie Scorpio jaśnieje najbardziej, bijąc na głowę szereg starych i nowo wprowadzonych protagonistów.

Jak w całym cyklu, tak i w „Otchłani rozgrzeszenia” istotne są kwestie odkupienia, rozgrzeszenia, czy zapłaty za błędy. Metafizyka i teologia przeplatają się u Reynoldsa, tworząc w połączeniu z teoriami naukowymi intrygujący miszmasz. W tym tomie jednakże element naukowy został jakby odsunięty na boczny tor. Co prawda jedna z głównych tajemnic powieści oparta jest na zaawansowanej fizyce, ale odniosłem wrażenie, iż mimo wszystko książka nie jest tak bardzo przesiąknięta nauką i techniką, jak w innych tomach serii; może poza „Migotliwą wstęgą”, stojącą niejako z boku głównej osi cyklu.

Powieść Reynoldsa to całkiem niezła powieść utrzymana w konwencji space opery; moim zdaniem nieco słabsza od swych poprzedniczek, ale bynajmniej nie rozczarowująca. Pod powolną narracją kryje się interesująca fabuła, która oferuje nie tylko akcję, lecz także chwilę refleksji. Mimo niewielkiego spadku formy i tak większość autorów przygód w kosmicznej skali mogłoby się od Reynoldsa uczyć.