„Slapstick”, kolejna wydana przez Zyska i S-kę w cyklu dzieł zebranych Kurta Vonneguta powieść została napisana po „Śniadaniu mistrzów”, czyli w złotym okresie amerykańskiego pisarza. Zadedykowana Laurelowi i Hardy’emu książka stanowi świetny przykład stylu autora: krótkie, podzielone na akapity rozdziały, ostra jak żyletka ironia oraz pełna paradoksów historia okraszona fantastycznymi elementami.

Fabułę obserwujemy z punktu widzenia doktora Wilbura Żonkila-11 Swaina, na którego życie fundamentalny wpływ miał fakt posiadania siostry bliźniaczki, Elizy. Wilbur i Eliza byli wyjątkowo brzydkimi dziećmi, ukrywanymi przed światem przez rodziców. Szybko okazało się jednak, że razem stanowili genialną, zdolną do niezwykłych osiągnięć, a jednocześnie budzącą przestrach u innych parę. Rozdzieleni stawali się znów niedorozwiniętymi czy w najlepszym razie bardzo przeciętnymi jednostkami, dla których wymyślili określenie Bobby Brown i Betty Brown. I właśnie nazwisko Betty Brown pojawi się później na nagrobku Elizy…

Historię Wilbura i Elizy poznajemy z perspektywy odległej przyszłości, gdy na skutek nieoczekiwanych wahań ciążenia upadła znana nam zachodnia cywilizacja, Stany Zjednoczone rozpadły się na niewielkie państewka, a Manhattan spustoszyła zaraza zwaną Zieloną Śmiercią. To tu, w ruinach Empire State Building żyje narrator, wraz ze swoją ciężarną wnuczką Melody i jej kochankiem Isadore’em. W miarę opowieści dowiadujemy się, skąd wzięło się dziwne drugie imię Wilbura, jak w pewnym momencie został prezydentem Stanów Zjednoczonych i dlaczego ten drugi fakt szybko przestał mieć jakiekolwiek znaczenie.

Jak zwykle u Vonneguta za komiczną – slapstickową! – historią kryje się sporo poważnej krytyki społecznej. Wilbur prowadzi rozważania o wojnie, doświadcza uzależnienia od leków, mierzy się z rozwarstwieniem materialnym (bogaci Amerykanie uciekają przed kataklizmami do Machu Picchu), działaniem sekt religijnych czy zagrożeniami związanymi z cywilizacją zminiaturyzowanych Chińczyków. Dominujące tematy „Slapsticku” to jednak z jednej strony rodzina, z drugiej samotność. Losy Wilbura i Elizy dobitnie pokazują, że związki rodzinne mogą być niezrozumiałe, nieco przerażające, ale też niewiarygodnie potężne, dając ludziom siłę pozwalającą przetrwać najtrudniejsze chwile i wiele osiągnąć. „Koniec z samotnością” to kluczowy slogan kampanii wyborczej Wilbura; „Nigdy więcej samotności” to podtytuł powieści. Pomysł Swaina – czy raczej Żonkila-11 – na to, jak wykorzystać siłę rodziny na wielką skalę jest uroczo naiwny, ale niewątpliwie prowokuje do rozmyślań.

W odautorskiej przedmowie Vonnegut deklaruje, że „Slapstick” to w dużej części powieść autobiograficzna, poświęcona siostrze autora, która zmarła na raka tuż po śmierci swojego męża w wypadku kolejowym. Pisarz przejął wtedy opiekę nad ich dziećmi. Struktury rodzinne, choć nie są magicznym rozwiązaniem problemów ludzkości, pozostają bardzo ważne. I wciąż nie do końca zrozumiałe. A o poważnych sprawach często dobrze pisać luźnym, wesołym tonem. Hej ho!