Akcja drugiej części trylogii „Droga donikąd” rozgrywa się kilkadziesiąt lat po wydarzeniach z „Księgi Bezimiennej Akuszerki”. Bohaterką jest tytułowa Etta, która wyruszając poza osadę, w której żyje, szabrując lub szukając i wyzwalając kobiety, przeistacza się w mężczyznę. Od wydarzeń z poprzedniej części niewiele się zmieniło – kobiety nadal bywają towarem, niewolone, sprzedawane, gwałcone. Ale „postępem” względem lat po upadku cywilizacji jest to, że nie są już tak bezbronne czy bezwolne. Bezimienna Akuszerka z poprzedniej części położyła podwaliny pod nową społeczność, która rozwinęła się. Choć nie na tyle, aby wywrzeć wpływ na otoczenie, to jest na inne osady i ośrodki.

Przed Meg Elison w tej powieści stanęło wyzwanie rozbudowy świata, pokazania nowego porządku, czy nawet odradzania się cywilizacji. Autorka zdecydowała „cofnąć” ludzkość w rozwoju. Wybrała chyba najpopularniejszą drogę. Kilkadziesiąt lat po zarazie, po upadku ludzkość „wróciła” do jakiegoś przed-feudalnego porządku. Rozsiane osady luźno ze sobą współpracują, są wobec siebie nieufne. Jeśli już pojawia się jakiś silny ośrodek władzy, to musi na jego czele stać warlord, który chce podbijać i niewolić. Liczyłem na więcej ambicji i – może – realizmu. Czy rzeczywiście jedno, dwa pokolenie od kolapsu wysoko zaawansowanej cywilizacji technologicznej wystarczy, aby ludzie „zapomnieli” wiedzę i zdobycze techniki? Czy zawsze taki upadek opisywany w literaturze musi prowadzić do tego, że władzę przejmuje terror i nie ma żadnego silnego ośrodka, który potrafiłby i chciał zacząć od początku? Nie chcę na siłę generalizować, ale wydaje mi się, że postapokaliptyczna wizja z „Mad Maxa”, sama w sobie niezbyt rozbudowana, odcisnęła silne niezatarte piętno na wyobraźni licznych twórców; nie tylko filmowych, ale i literackich. Choć Elison w zbliżeniach na poszczególne społeczności potrafi stworzyć interesujące portrety tychże, to jednak w skali makro konstrukcja świata jest standardowa, typowa dla gatunku postapo.

Powieść lepiej prezentuje się w odniesieniu do głównej bohaterki. Meg Elison buduje oszczędnie, ale przekonująco wyobcowanie Etty, jej samodzielność i dążenie do niezależności w ramach nieopresyjnego (w porównaniu do Lwa) porządku panującego w jej osadzie. Poszukiwanie własnej tożsamości i miejsca w tym świecie to motyw kierujący również Florą, drugoplanową choć istotną postacią w tej powieści. Znowu: szkoda, że autorka zderza to z mocno opresyjnym, może wręcz karykaturalnie, porządkiem, który próbuje narzucić Lew i przez niego prowadzona struktura społeczna. Te dramaty lepiej wybrzmiewają w kameralnym, intymnym otoczeniu. Istota konfliktu chyba wcale nie sprowadza się do roli kobiet, choć autorka próbuje przekonać, że tego właśnie dotyczy. Mamy tu standardowe starcie dobra i zła i taki dychotomiczny podział, moim zdaniem, sprowadza całość do banalnej rozgrywki o nic. Za Lwem nie stoi żaden racjonalny argument, system myśl polityczna/społeczna/gospodarcza, cokolwiek z czego kiedyś mógłby narodzić się jakiś nowy świat. Jest zły i tyle. A jedną z emanacji jego zła jest traktowanie kobiet. Etta zatem jest dobra, bo z ich zniewoleniem walczy. Dobro zapewne będzie musiało zwyciężyć – ta powieść jeszcze tego nie rozstrzyga, ale rzecz wydaje się przesądzona.

Nie potrafię się przekonać do tezy, że Meg Elison pisze fantastykę zaangażowaną. Nie widzę tego. Samo umiejscowienie opresji kobiet w centrum uwagi czy podnoszone kwestie tolerancji to, moim zdaniem, za mało. Margaret Atwood w „Opowieści podręcznej” zrobiła to lepiej (choć uważam, że i tak pierwszy sezon serialu przebił powieść pod każdym względem). Jedyne co łączy Meg Elison i Margaret Atwood to w gruncie rzeczy brak publicystyki w tych powieściach. Bez tego nie można mówić o zaangażowaniu. Co jest akurat dobre, ponieważ tego typu literatura trafia u mnie na ogół od razu do kosza na śmieci. A na pewno szybko się starzeje. Pozostają zatem 352 strony dosyć zgrabnej powieści postapokaliptycznej, która trochę w kreacji świata stoi między tym, co już czytałem, bądź oglądałem niezliczoną ilość razy, a próbą opowiedzenia czegoś nowego. Zbyt nieśmiałą, aby uznać ją za sukces. Ale warto zwrócić na nią uwagę. Ponieważ mimo tego, że autorka nie próbuje zdominować tego gatunku, to udaje jej się odcisnąć w nim swój ślad. Właśnie w tym kameralnym, intymnym opowiadaniu. W zasadzie dopóki nie pojawił się Lew i jego zorientowany na ucisk system rodem z „Mad Max: Fury Road”, powieść podobała mi się znacznie bardziej. Z ciekawością czekam na część trzecią, mimo że chyba już jej finał znam.