Chiang, Ted - "Wydech" - katedra.nast.pl

NAST.pl

Komiks

Facebook

Forum

Strona główna Zapowiedzi Recenzje Imprezy Konkursy Wywiady Patronaty Archiwum newsów Artykuły i relacje Biblioteka Fragmenty Galerie Opowiadania Redakcja Zaprzyjaźnione strony

Zaloguj się tutaj! | Rejestruj

Patronat

Robinson, Kim Stanley - "Czerwony Mars" (Wymiary)

Iglesias, Gabino - "Diabeł zabierze was do domu"

Ukazały się

Esslemont, Ian Cameron - "Kamienny wojownik"

Kagawa, Julie - "Dusza miecza"

Pupin, Andrzej - "Szepty ciemności"

Ferek, Michał - "Pakt milczenia"

Markowski, Adrian - "Słomianie"

Sullivan, Michael J. - "Epoka legendy"

Stewart, Andrea - "Cesarzowa kości"

Wagner, Karl Edward - "Kane. Bogowie w mroku"

Linki

Chiang, Ted - "Wydech"

Wydawnictwo: Zysk i S-ka
Tytuł oryginału: Exhalation
Tłumaczenie: Michał Jakuszewski
Data wydania: Marzec 2020
Oprawa: twarda
Format: 140×205 mm
Liczba stron: 400
Cena: 45,00 zł
Rok wydania oryginału: 2019

Chiang, Ted - "Wydech"

Kwanty, czas i wolna wola

Na opowiadania Teda Chianga trzeba zwykle długo czekać. Amerykański autor, często uznawany za jednego z najwybitniejszych współczesnych twórców fantastycznej krótkiej formy, zyskał sobie tę pozycję tekstami wypełniającymi zaledwie jeden tomik, opublikowany u nas w 2002 roku jako „Historia twojego życia”. Tytułowe opowiadanie doczekało się nawet ekranizacji (jako „Nowy początek”), większość dotyczyła kwestii podróży w czasie czy kontaktów z obcymi cywilizacjami, analizowanych z naukowego, ale też psychologicznego punktu widzenia.

Nowego zbioru Chianga wyczekiwano zarówno na rynku anglojęzycznym, jak i w Polsce. Do amerykańskich czytelników trafił w ubiegłym roku, u nas ukazuje się niewiele później. Większość tekstów z „Wydechu” pojawiła się już wcześniej w różnych miejscach także w Polsce, kilka z nich zostało już też nagrodzonych (choćby Hugo i Nebulą), ale są wśród nich też nowości. Tematyka pozostaje podobna do tej znanej z „Historii twojego życia”; podobnie jak tam, i tym razem Amerykanin przy pomocy krótkich historii zastanawia się nad konsekwencjami rozmaitych wynalazków czy koncepcji naukowych dla ludzi i dla ludzkości.

Niektóre z tekstów w antologii traktują znane motywy w oryginalny, świetnie wykonany sposób. Należą do nich z pewnością „Wydech”, „Omphalos”, „Co z nami będzie” i „Lęk to zawrót głowy od wolności”. Tekst tytułowy opowiada o dzielnym anatomie-eksperymentatorze, który postanawia rozstrzygnąć naukowe dylematy dotyczące natury swojego gatunku, dokonując autowiwisekcji. Wirtuozerski opis zaglądania do własnej głowy i obserwacji „biegu myśli” obserwującego płynnie przechodzi w medytację nad zaskakującymi odkryciami dotyczącymi teraźniejszości i przyszłości przedstawianego świata.

Bohaterką „Omphalos” jest archeolożka żyjąca w rzeczywistości, w której chronologia stworzenia odpowiada tej znanej z Biblii i istnieją na to rozmaite materialne dowody. Opowiadanie najpierw bawi się wymienianiem kolejnych niezbijalnych argumentów za tym, że świat powstał kilka tysięcy lat temu, a potem urzekająco pokazuje z jednej strony, że nawet w takim świecie konsekwentne stosowanie metody naukowej może być z czyjegoś punktu widzenia kontrowersyjne, a z drugiej, że sama wiedza o stworzeniu nie mówi jeszcze nic o intencjach i motywacjach Stwórcy.

W „Lęku to zawrocie głowy od wolności” teoria światów równoległych Everetta zyskuje potwierdzenie dzięki wynalezieniu pryzmatów, urządzeń pozwalających w ułomny i ograniczony czasowo sposób zaglądać do rzeczywistości związanej z innym „kwantowym wyborem”. Jak nietrudno się domyślić, prowadzi to do dylematów związanych z ludzką naturą: jeśli można sprawdzić, czy nasze inne kopie zachowały się w podobnych sytuacjach lepiej/gorzej/tak samo, to czy mówi to coś o nas samych? I na ile kwestia odpowiedzialności za własne wybory pozostaje istotna, jeśli wiemy już, że „inni my” zdecydowali inaczej? Podobnego motywu dotyczy „Co z nami będzie”, krótki tekst opisujący konsekwencje wynalezienia urządzenia jasno pokazującego, że wolna wola nie istnieje. Warto zwrócić uwagę, że podobnie jak w „Omphalos” i „Wydechu”, kluczową rolę odgrywa fakt „materialności” czegoś, co w znanym nam świecie pozostaje na poziomie koncepcji czy przekonań.

Inne teksty zbiorku wypadają moim zdaniem ciut słabiej, co nie znaczy, że nie warto po nie sięgnąć. W „Kupcu i wrotach alchemika” Chiang bawi się arabską stylizacją, szukając odpowiedzi na klasyczne pytania o wpływ podróży w czasie na spójność wydarzeń. „Automatyczna niania Daceya” to udający bycie opartym na faktach opis pewnego wyimaginowanego XIX-wiecznego urządzenia przeznaczonego do wychowywania dzieci. W „Prawdzie faktów, prawdzie uczuć” możliwość rejestrowania całości ludzkich interakcji, przedstawiana nie tak dawno choćby w jednym z odcinków „Black Mirror”, zostaje zręcznie skontrastowana z momentem zetknięcia tradycji oralnej z cywilizacją opartą na piśmie podczas kolonizacji Afryki. „Wielka cisza” zaś ujawnia, że brak głębokich kontaktów ludzi z papugami bierze się nie z braku inteligencji tych drugich, a z małej spostrzegawczości tych pierwszych. Stosunkowo najmniej oryginalne wydają się „Cykle oprogramowania” – najdłuższe w zbiorze opowiadanie, dotyczące wychowywania cyfrowych bytów, digientów, przypominających ni to zwierzątka, ni to roboty, ni to niepełnosprawne dzieci, skupiające się na emocjach ich opiekunów.

Już te krótkie opisy pokazują, że krąg fascynacji Chianga pozostaje wciąż taki sam: kwestie biegu czasu i jego wpływu na sens życia (rozumiany zarówno indywidualnie, jak i gatunkowo), wolnej woli w kwantowym świecie oraz ogólniej mierzenia się z nieznanym, często za pomocą technologii. Nowy zbiór tekstów, przełożonych na polski przez różnych tłumaczy, można śmiało postawić na półce obok poprzedniego także pod względem jakości i świeżości. Każdy powinien znaleźć w nim historię, która zatrzyma jego uwagę na dłużej. Wydanie kończą krótkie uwagi autora dotyczące genezy powstania poszczególnych opowiadań.

Autor: Adam Skalski

Dodano: 2020-02-24 15:28:25

Komentarze

Sortuj: od najstarszego | od najnowszego

Paul Atryda - 16:05 24-02-2020
To tak po prawdzie. Najpierw zbiór pod tytułem Historię, wydał Solaris, później również na twardo wydał 72 litery.
Może warto coś sprawdzić. Powyżej przywołane wydania są wcześniejsze względem wydania Zysk-u.

Shadowmage - 16:31 24-02-2020

Paul Atryda pisze:To tak po prawdzie. Najpierw zbiór pod tytułem Historię, wydał Solaris, później również na twardo wydał 72 litery.
Może warto coś sprawdzić. Powyżej przywołane wydania są wcześniejsze względem wydania Zysk-u.

Ale pijesz do czego? Podlinkowania chyba, bo w tekście stoi data wydania solarisowego.

Paul Atryda - 16:37 24-02-2020
W tekscie stoi: ... jeden tomik.
Do tego toast wznoszę.

Bronsiu - 20:27 24-02-2020
PS "72 litery" to było podrasowane wznowienie "Historii twojego życia", doszły bodaj ze trzy teksty.

adskal - 21:54 24-02-2020
Gwoli wyjaśnienia: w zasadzie wszędzie na świecie, kiedy pojawiło się `Exhalation', pisano o nim jako o drugim tomiku Chianga. Oczywiście do pewnego stopnia jest to kwestia umowna, kiedy większość tekstów nie jest premierowa (a tak było w przypadku obu antologii).

Bronsiu - 10:57 25-02-2020
Nowe teksty są trzy (chyba że coś czytałeś w oryginale).

nosiwoda - 12:35 25-02-2020
OK, trzy, z tego jeden wisi w lengłydżu za darmo na sieci.

edit: BTW, gdyby ktoś chciał: dostępne w tej chwili utwory Chianga w sieci za darmo.

Bronsiu - 12:55 25-02-2020
O, dzięki.
Ten "Catching Crumbs from the table" to jest to samo co "Evolution of human science", jakby co. Żadna tam nowość.

kowal - 17:21 25-02-2020
Lepiej by wydali The Hidden Girl and Other Stories, Kena Liu. Autor ten chyba nie ma żadnego zbioru opowiadań u nas wydanego. Szkoda

asymon - 13:56 26-02-2020
Jeszcze Cykl życia jest w web archive.

Komentuj

Artykuły