Cykl „Lyonesse” Jacka Vance’a składa się z trzech tomów. Są to kolejno „Lyonesse”, „Zielona perła” i „Madouc”. Jest to opowieść dziejąca się na hipotetycznych Wyspach Elder, znajdujących się gdzieś między Wyspami Brytyjskimi a kontynentem europejskim. Archipelag jest zamieszkany głównie przez ludność celtycką, ale zdarzają się też inne rasy – jak choćby bezwzględni Skalardowie. Kiedyś zjednoczone, obecnie są podzielone na szereg rywalizujących ze sobą państewek, z czego najsilniejsze są Lyonesse i Troicinet.

Jest to mityczna kraina, Vance umiejętnie splata ze sobą fikcję oraz liczne legendy i podania, z Graalem i Królem Arturem na czele. Tworzy to fantastyczną wizję świata, gdzie magia i rycerze walczą ramię w ramie. Świat bajkowy, nierealny, ale za to niezwykle sympatyczny i wciągający.

Główną osią fabularną jest rywalizacja pomiędzy dwoma najsilniejszymi królestwami o panowanie nad wyspami. Ten wątek przewija się przez wszystkie trzy tomy, ale przez większość czasu nie odgrywa znaczącej roli. Akcja koncentruje się głównie na przygodach pojedynczych bohaterów, którzy niczym Kandyd popadają w ciągłe tarapaty, coraz to bardziej nieprawdopodobne. Istne połączenie utworu Woltera i Odysei. Miejscami to już nie podpadało pod fantastykę, ale pod jakąś groteskę. Pomysły są zdrowo przesadzone, ale w obranej konwencji nie przeszkadzają, a nawet ładnie komponują się w całość.

Także postacie są silnie przerysowane. Sprawiają wrażenie sztucznych, drewnianych. Dialogi między nimi są często pompatyczne, wygłaszane z przesadnym patosem. Brzmią, jak żywcem wzięte z marnej sztuki. Jest to oczywiście celowy zabieg i doskonale pasuje do obrazu całości, który nie ma co ukrywać, jest w znacznej mierze kiczowaty. Niemniej zupełnie to nie przeszkadza, ale wręcz odwrotnie, jest to siła całego cyklu.

Znając inne utwory Vance’a z całą pewnością mogę stwierdzić, że wszystkie zabiegi są zamierzone i celowe. Autor posiada solidny warsztat i wyrobiony styl zdobyty poprzez dziesiątki lat pisania, więc potrafi sprawnie operować słowem i uzyskiwać pożądane efekty.

Całość cyklu czytałem na przestrzeni prawie dwóch lat. Spowodowane to było głównie trudną dostępnością poszczególnych tomów, a szczególnie ostatniego. Nie przeszkadzało to jednak w lekturze, gdyż poszczególne tomy są dosyć luźno powiązane. Owszem, wiele wątków ciągnie się przez wszystkie trzy części, ale nie są zbyt skomplikowane i dosyć szybko można je sobie przypomnieć. Myślę, że przy odrobinie wysiłku można by przeczytać dowolnie wybraną część bez znajomości pozostałych. Jedynym problemem mogą być jedynie koligacje rodzinne i związki pomiędzy postaciami. Są dosyć pokręcone, a dodatkowo często okazuje się, że fałszywe i trzeba zweryfikować drzewa genealogiczne.

Nie jest to wymagająca lektura, ale dostarcza sporo radości i może być dobrą odskocznią od bardziej wymagających utworów. Książka dostarczyła mi sporej dozy rozrywki i nie żałuję, że poświęciłem jej trochę czasu. Cykl „Lyonesse” należy traktować z przymrużeniem oka, a nie oburzać się na wyśmiewanie z największych przywar fantastyki. Z perspektywy czasu właśnie tak odbieram ten cykl – jako satyrę na cały gatunek, uwypukleniem wszelkich przywar i wad gatunku.