„Kwiaty dla Algernona” Daniela Keyesa to jeden z ważniejszych i piękniejszych amerykańskich tekstów fantastycznych powstałych pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku, opowiadanie doskonale pokazujące to, jak fikcja literacka potrafi mówić prawdę o ludzkiej kondycji, budzić głębokie emocje i zmuszać do refleksji. Być może po części tekst stał się ofiarą własnego sukcesu; siedem lat po jego publikacji ukazała się rozszerzona, powieściowa wersja. W Polsce po raz pierwszy wydrukował ją w 1996 roku Prószyński i S-ka. Teraz na rynek w ramach Wehikułu Czasu, nowej serii klasyki SF Rebisu, trafia jej wznowienie.

Schemat fabularny i konstrukcja opowiadania i powieści są identyczne. Czytamy zapiski Charliego Gordona, upośledzonego młodego mężczyzny, pracującego w piekarni i chodzącego na zajęcia dla osób niepełnosprawnych intelektualnie. Jego chęć do nauki czytania, mimo oczywistych ograniczeń, sprawia, że zostaje on uznany za idealny materiał do eksperymentu. Pewna operacja przeprowadzana jak do tej pory na myszach – w tym na tytułowym Algernonie – przynosiła w ich wypadku dramatyczny wzrost inteligencji, objawiający się choćby zdolnością do sprawnego pokonywania labiryntów. Charlie zostaje poddany analogicznemu zabiegowi, a my jako czytelnicy obserwujemy, za pośrednictwem jego dziennika, jak zmienia to jego samoświadomość i postrzeganie świata, kontakty z innymi ludźmi, czy wręcz człowieczeństwo. Bohater wydaje się nad wyraz wiarygodny; zapewne duża w tym zasługa osobistych doświadczeń autora z pracy przy kształceniu osób niepełnosprawnych umysłowo.

W porównaniu z tekstem opowiadania powieść przedstawia dużo bardziej rozbudowane tło historii Gordona: dowiadujemy się więcej o jego interakcjach z kobietami, dzieciństwie, atmosferze w pracy czy potrzebach i nadziejach. Paradoksalnie wytłumia to w pewnym stopniu uderzające przesłanie pierwotnego tekstu. Pytania pozostają rzecz jasna te same: czy intelekt ostatecznie oznacza szczęście czy samotność? Do jakiego stopnia żądza wiedzy przesłania to, co najistotniejsze? A może z drugiej strony unikanie wiedzy i głębszej samoświadomości to zwykła naiwność?

Powyższe pytania mają rzecz jasna charakter głównie intelektualny, ale „Kwiaty dla Algernona” to też coś znacznie więcej. To niesamowity głos w kwestii prawa do życia i sensu egzystencji wszystkich słabszych, głupszych, innych. Największy bunt w Charliem budzą sytuacje, w których ktoś mówi o jego „narodzeniu do życia” po operacji. Mężczyzna wie, że zawsze był człowiekiem, i zawsze nim pozostanie, niezależnie od tego, jak skończy się jego historia, jak on sam będzie ten koniec znosił. I choć forma opowiadania służy temu przesłaniu lepiej, to biorąc pod uwagę fakt, że do jego tekstu niełatwo u nas dotrzeć (ukazał się niegdyś w „Krokach w nieznane”, a potem jeszcze raz w antologii wydawnictwa Alfa), warto przeczytać i powieść.