Mord to wielki, upiorny niedźwiedź. Mord to latająca, gigantyczna bestia, przysłaniająca słońce i wywołująca trzęsienia Ziemi. Mord to źródło panicznego lęku, pan roznoszących grozę niedźwiedzich wysłanników o jadowitych kłach i pazurach, symbol, metafora, ostateczny obraz upadłego świata. To wynik nieudanych (albo udanych) eksperymentów biotechnologicznych, istota tak potworna, że wręcz bezosobowa, o nieznanym pochodzeniu, intencjach i naturze. W równej mierze sztuczna, co organiczna.

Choć Mord nie jest ani tytułową postacią „Zrodzonego”, najnowszej powieści Jeffa VanderMeera, ani jej narratorem, doskonale obrazuje książkowy klimat i rzuca zarówno metaforyczny, jak i dosłowny cień na fabułę. Pierwszoosobową opowieść o postapokaliptycznym mieście snuje Rachel, mieszkająca w Balkonowych Klifach poszukiwaczka. Balkonowe Klify to kryjówka wynaleziona i wciąż przekształcana przez towarzysza i kochanka narratorki, handlującego narkotykami i biotechnologią Wicka. Po jednej stronie Klifów leżą terytoria nieformalnie podlegające Magiczce, kobiecie transformującej dzieci w dzikie, nieludzkie stworzenia; drugą rządzi Mord i jego potworni wysłannicy. Na południu leży budynek Firmy, miejsca biotechnologicznych eksperymentów i klucza do wielu tajemnic dotyczących Morda, Magiczki, Rachel i Wicka. Firma przywodzi skądinąd na myśl pokazaną w krzywym zwierciadle korporację z opublikowanego kilka lat temu w Nowej Fantastyce opowiadania „Sytuacja” autorstwa VanderMeera.

Najcenniejsze skarby można znaleźć tam, gdzie jest najgroźniej. Pewnego dnia Rachel odkrywa w futrze Morda tajemniczy ukwiał, który nazywa Zrodzonym. Początkowo nie wydaje się on być czymś niezwykłym („nie wyglądał jak pożywienie i nie był pamięciożukiem”), ale szybko zaczyna rosnąć, zmieniać kształt, uczyć się. Staje się bronią, pociechą, szansą na ratunek, zagrożeniem, rywalem i partnerem biznesowym Wicka. Wspomnienia Rachel o peregrynacjach z rodzicami odsłaniają fragmenty przeszłości targanego migracyjnymi kryzysami świata, ale nie wyjaśniają, jak trafiła do miasta, jaką rolę w Firmie odgrywał Wick, jak pokonać Morda i gdzie leży granica możliwości Zrodzonego.

Widowiskowej scenerii alkoholowych płotek, przedziwnych świetlików, pamięciożuków i diagnostycznych robaków towarzyszą poważne pytania. Jak rozpoznać, czy ktoś jest osobą? Co to właściwie znaczy i jakie ma znaczenie w rzeczywistości pełnej biotechnologicznych innowacji? Nawet w brutalnym świecie miasta ważną rolę odgrywa miłość o wielu obliczach; Rachel kocha Zrodzonego jako swoje dziecko, jako swoje dzieło, ale też jako kogoś czy coś więcej. Dziwność powieściowej wizji przypomina trylogię Southern Reach, a stosunkowa prostota fabuły odpowiada raczej wcześniejszym powieściom VanderMeera, takim jak kolejne opowieści o Ambergris. Powoduje to, że „Zrodzonego” można śmiało polecać zarówno wiernym fanom amerykańskiego autora, jak i tym, którzy chcieliby dopiero przyjrzeć się nurtowi New Weird i jego czołowemu literackiemu przedstawicielowi. VanderMeer utrzymuje tu niewątpliwie wysoki poziom, do jakiego nas przyzwyczaił.

W wydaniu Uczty Wyobraźni „Zrodzonemu” towarzyszy „Dziwny Ptak”, długie opowiadanie osadzone w tym samym świecie, mówiące o losach istoty towarzyszącej Magiczce. Tu tożsamość i odczucia biotechnologicznej hybrydy poznajemy z pierwszej ręki (czy raczej pierwszego skrzydła), a pewne motywy przywodzą na myśl „Niezwyciężonego”. „Dziwny Ptak” elegancko domyka tekst „Zrodzonego” i zdecydowanie warto czytać te teksty właśnie w tej kolejności.