Christopher Priest przeżywa ostatnio w Polsce bardzo dobry okres. Po świetnie przyjętej „Rozłące” (w 2016 roku nagroda NF za najlepszą książkę fantastyczną wydaną w poprzednim roku w Polsce), przychylne recenzje zebrał też opublikowany w serii Artefakty „Odwrócony świat”. Jako kolejna powieść dość wiekowego już Brytyjczyka ukazuje się u nas „Człowiek z sąsiedztwa”, historia zaczynająca się jak dość klasyczna SF bliskiej przyszłości, a z czasem okazująca się śmiało przeplatać wątki, linie czasowe i fabularne.

Pierwsza część książki przedstawia powrót do kraju Tibora Tarenta, fotografa pochodzącego z Islamskiej Republiki Wielkiej Brytanii. Tarent wraca z misji Lekarzy bez Granic w Anatolii, gdzie w tajemniczym ataku zginęła jego żona, Melanie. Tereny IRWB, podobnie zresztą jak cała Europa, są targane zmianami klimatycznymi i aktywnością bliżej nieokreślonych grup terrorystycznych. Nowa broń, która zdaje się pozostawiać po sobie obszar o charakterystycznym trójkątnym kształcie, wewnątrz którego wszystko ulega anihilacji, miała nie tylko związek ze śmiercią Melanie, ale doprowadziła też do zniknięcia z powierzchni Ziemi istotnej części Londynu. Tego ostatniego faktu Tarent dowiaduje się podczas podróży transporterem opancerzonym, tak zwanym mebsherem, do tajemniczej bazy, zwanej Farmą Warne’a, gdzie ma (jak przynajmniej mu się wydaje) zdać odpowiednim służbom sprawę z wszystkiego, co zdarzyło się w Anatolii. Po drodze uwodzi go jedna z współpasażerek, wysoko postawiona urzędniczka Ministerstwa Obrony, zdradzając pewne szczegóły dotyczące wiedzy rządu IRWB o działaniach „rebeliantów” i nawiązując do prac spotkanego niegdyś przez Tarenta fizyka, Thijsa Rietvelda.

Kolejna część „Człowieka z sąsiedztwa” zabiera nas w czasy I wojny światowej, gdzie bohaterem jest Tom Tarent, iluzjonista wysłany z misją na front do Francji. Jego zadanie wydaje się z góry skazane na niepowodzenie – ma wymyślić sposób na sprawienie, że brytyjskie samoloty staną się niewidoczne dla wroga. Po drodze ku swojej jednostce lotniczej Tarent spotyka H.G.Wellsa i poznaje jego opinie o świecie. Motywy fascynacji lataniem, a przede wszystkim kwestia znikania pewnych obiektów powtarzają się wielokrotnie na dalszych etapach powieści, której akcja najpierw wraca do rzeczywistości Tarenta z IRWB, by potem przewinąć się przez kilka innych realistycznych i fantastycznych scenerii. Istotną rolę odgrywa wątek polski, dotyczący II wojny światowej i ojczystych lotników (czy raczej lotniczek) w Wielkiej Brytanii.

W plączących się opowieściach powtarzają się podobne, choć zniekształcone sceny, postaci, zdarzenia. Prace Rietvelda, związane z tytułowym „Sąsiedztwem”, dotyczą, jak nietrudno się domyślić, właśnie możliwości anihilacji obiektów, a raczej przenoszenia ich do równoległych rzeczywistości. Mechanika kwantowa w wydaniu Priesta prowadzi do kotów (czy raczej Tarentów) Schrödingera, autentycznie jednocześnie żywych i nieżywych. Fotografia staje się nie tyle przeciwieństwem, co drugą stroną iluzjonistycznych sztuczek mających na celu usunięcie pewnego obiektu z pola widzenia publiczności. Technika mieszania fragmentów przedstawiających realistycznie pewien fragment historii z elementami fantastycznymi występowała już w „Rozłące”. Tam opowieść o berlińskiej olimpiadzie wypadała jednak dużo ciekawiej niż wojenne narracje z recenzowanej powieści, w której zdecydowanie ciekawszy wydaje się Kafkowski obraz rzeczywistości otaczającej w przyszłej Europie pierwszego ze spotkanych przy lekturze Tarentów.

Nie wróżę książce tak dużego sukcesu, jaki odniosła choćby „Rozłąka”, ale jednocześnie uważam, że sympatycy pisarstwa Brytyjczyka nie będą rozczarowani. Ci, którzy liczą na jasne, czytelne interpretacje i wyjaśnienia związków między kolejnymi światami „Człowieka z sąsiedztwa”¹⁾ zapewne się jednak zawiodą. Wszystko jest wszędzie, zdaje się mówić Priest. Zawsze takie samo, zawsze nieco inne.

Powieść została zadedykowana Ninie (Allan), życiowej partnerce Priesta, która w ostatnich latach wyrasta na jedną z czołowych postaci brytyjskiej fantastyki. Byłoby świetnie, gdyby na nasz rynek trafiły i jej opowiadania czy dłuższe teksty.

---

¹⁾ Tytuł angielski, „Adjacent”, wydaje się dużo lepszy i mniej jednoznaczny – niełatwo go przełożyć, ale postawiłbym pewnie na bardziej mgliste „Obok”.