Mówi się, że Indie można znienawidzić albo pokochać. Podobnie może być z „Nieśmiertelnymi z Meluhy”, chociaż w moim przypadku odczucia odnośnie książki Amisha są diametralnie inne niż te zapamiętane z wizyty w kraju Gandhiego.

„Nieśmiertelni z Meluhy”, powieść fantastyczna indyjskiego autora Amisha Tripathi otwierającą trylogię o Śiwie, od początku do końca budzi ambiwalentne uczucia. Nawet po zakończonej lekturze trudno o jednoznaczną ocenę: czy jest to literacki bubel, czy też wejrzenie w zupełnie inną kulturę? Bez szerszej znajomości beletrystyki z tego kraju to pytanie pozostanie otwarte... ale oceniając – piszę to z lekkim przekąsem – z perspektywy zasiadania w wieży z kości słoniowej zbudowanej w malutkim kraju nad jeszcze mniejszą rzeką Wisłą, zdecydowanie należy stwierdzić, że jest to pozycja, której powstydziłby się niejeden rodzimy autor.

Założenia fabularne są dość proste: co jeśli dzisiejsi hinduscy bogowie w rzeczywistości byli zwykłymi ludźmi, którzy dzięki swym czynom i karmie osiągnęli boski status? W ten sposób autor przenosi akcję o blisko cztery milenia w przeszłość i kreuje wizję cywilizacji doliny Indusu, do której przybywa wódz barbarzyńskiego plemienia imieniem Śiwa. Błyskawicznie zostaje obwołany zbawcą, który ma wyplenić zło z tego świata. A tego daleko szukać nie trzeba, bo znajduje się w pobliskim cesarstwie.

Gdy myśli się o fantastyce wykorzystującej elementy mitologii hinduskiej, natychmiast przychodzą do głowy świetne powieści „Pan Światła” Rogera Zelaznego czy „Rzeka bogów” Iana McDonalda. Cóż, „Nieśmiertelni z Meluhy” w żaden sposób nie są utworem tego kalibru. To dość prosta, linearnie poprowadzona opowieść z wieloma elementami, które zostały źle skonstruowane lub niewiarygodnie przedstawione.

Wady powieści uwidaczniają się od samego początku i nawet nie należy do nich dość sztampowa oś fabularna; w fantasy były już gorsze historie – i zapewne w ramach tego gatunku pojawią się jeszcze gorsze. Przede wszystkim drażni prostota (by nie powiedzieć prostackość) stylu i ubogie słownictwo – co może być efektem tego, że angielski (a w nim powstała powieść) nie jest pierwszym językiem autora. Nie jest to jednakże usprawiedliwienie, które w jakikolwiek sposób mogłoby wpłynąć na ocenę powieści.

Jeśli chodzi o inne wady, rażą uproszczenia, nadmierna egzaltacja bohaterów, teatralność przedstawianych scen. Irytacja podczas lektury narasta, a potęguje ją przenoszenie współczesnych zjawisk (np. terroryzm) w głęboką przeszłość. Powieść Amisha to straszliwy miszmasz pomysłów i konwencji, który nie sprawdza się ani jako mitologizacja historyczna, ani czystej wody fantasy.

Większość tych cech z naszej perspektywy oceniana jest negatywnie, ale gdy przypomni się wielkie bollywoodzkie produkcje filmowe, to mają one bardzo podobną specyfikę (tak, w „Nieśmiertelnych z Meluhy” też dużo tańczą!). Cóż, powieść Amisha pochodzi z kultury, która ceni inną estetykę niż nasza. W końcu nie bez powodu cykl ten sprzedał się w Indiach w blisko dwóch milionach egzemplarzy. U nas takiego sukcesu nie powtórzy.