Po drugim tomie „Głębi” spodziewałem się złapania głębszego, nomen omen, epickiego oddechu. Marcin Podlewski w „Powrocie” oczekiwań tych zasadniczo nie zawiódł. Finał powieści przynosi bowiem kilka ciekawych odpowiedzi na pytania, których – jako czytelnik – wcale sobie nie zadawałem po pierwszej części. Po lekturze „Powrotu” zdałem sobie jednak sprawę, że powinienem je postawić… a nawet skrytykować wówczas Marcina Podlewskiego za pewne elementy fabuły, powtarzanie niektórych schematów gatunkowych itd. Cieszę się, że tego nie zrobiłem, ponieważ właśnie z nimi związana jest najistotniejsza dla fabuły tajemnica. Aby zbyt wiele nie zdradzać, napiszę tylko, że kluczem do odpowiedzi może być słowo „postęp”.

Zatem kiedy dotarłem do końca „Powrotu”, autor dostał ode mnie kilka punktów za pomysł i jego inteligentną prostotę, na którą (pocieszam się teraz) zwrócić mogą uwagę albo czytelnicy super cwani, albo ci, którym autor to objaśni. Jednak to stało się dopiero pod koniec powieści. Bowiem mimo pomysłowości autora i uatrakcyjnienia fabuły, nie wszystko w tej powieści zagrało tak, jak oczekiwać należało.

Druga część „Głębi”, tak jak pierwsza, jest powieścią opasłą. Nie wynika to ze sztucznego, technicznego zwiększania jej objętości (czcionki, odstępy itp.). Marcin Podlewski pisze „na bogato”: świat ma przemyślany i różnorodny, a do tego zaludnił go wieloma bohaterami, mniejszej lub większej rangi. Nie wiem czy uznać to za wadę, czy nie, ale w drugiej części zasadniczo miałem wrażenie, że nie ma w ogóle głównego bohatera. Nie był nim przede wszystkim kapitan Grunwald, który przez sporą część książki był bardziej przedmiotem niż podmiotem fabuły. Akcja przesuwała się od jednej do drugiej postaci, stwarzając dla mnie wrażenie równorzędności poszczególnych figur. Nie przeszkadzałoby to, gdyby nie fakt, że bohaterowie pozostają wciąż najsłabszym elementem fabuły i w drugim tomie aktualizują się wszystkie zastrzeżenia, które sformułowałem przy okazji recenzowania tomu pierwszego. Ale że to wada powszechna w spaceoperowych powieściach, które czytam ostatnimi laty, to zdążyłem się przyzwyczaić i zaznaczam tylko z obowiązku.

Wadą istotniejszą wciąż pozostaje przytłaczanie podmiotami i terminami (koniecznie pisanymi dużymi literami). Ma to być elementem budowania świata, pokazywania wspomnianej różnorodności, zarówno jeśli chodzi o hierarchie społeczne, polityczne czy filozoficzno-technologiczne. Ale to nie działa. Tak samo mają niektórzy autorzy fantasy (np. Sanderson w swoim cyklu „Archiwum Burzowego Światła”). Skomplikowane systemy magiczne, zależności opisywane ze szczegółami, zamiast intrygować, nudzą. U Marcina Podlewskiego w końcu przestałem się przejmować, co jest czym (bo autor tego nie tłumaczy), co negatywnie odbija się na odbiorze fabuły. Nie mam zamiaru pouczać autora jak ma konstruować opowieść. Stwierdzam tylko, że wspomniane elementy są po prostu dla mnie niepotrzebne i przeszkadzają w lekturze. Przy tym, gdyby autor porywał się na jakąś ambitniejszą spekulatywną prozę, to wytykanie mu tego nie miałoby sensu. To jednak jest „tylko” space opera, z całym jej sztafażem, bez ambicji intelektualnego dowartościowywania czytelnika.

Cykl „Głębia” składać ma się z czterech części. Koniec „Powrotu” to półmetek i zastanawiam się, czy autor nie odkrył w recenzowanej powieści zbyt dużo, jeśli chodzi o istotę konfliktu, który zapewne ogarnie wykreowane uniwersum. Bez wątpienia po lekturze drugiego tomu (pomijając jego słabości), oczekiwania wobec kolejnego wzrosły. Przy tym, w przypadku najniżej podpisanego, oczekiwania te dotyczą głównie przebiegu spodziewanego konfliktu.