Po młodzieżowych „Złomiarzu” i „Zatopionych miastach” w najnowszej wydanej w Polsce powieści, „Wodnym nożu”, Paolo Bacigalupi wraca do klimatów skierowanych zdecydowanie ku dorosłym czytelnikom i bliższych ciepło przyjętej „Nakręcanej dziewczynie”. Znów lądujemy w nieodległej przyszłości i znów podstawowym tematem książki jest wpływ zmian klimatycznych czy wyczerpywania się surowców na codzienne ludzkie życia. Zmienia się arena akcji – w „Nakręcanej dziewczynie” była to Azja, tym razem lądujemy w południowozachodnich Stanach Zjednoczonych – oraz rozłożenie akcentów: „Wodny nóż” koncentruje się dużo silniej na socjologicznych aspektach świata, w którym największym skarbem, poniekąd walutą i miarą ludzkiej wartości, staje się dostęp do wody.

Troje głównych bohaterów powieści to mieszkająca z przyjaciółką pod arizońskim Phoenix nastolatka Maria, żyjąca w tej samej okolicy dziennikarka Lucy i tytułowy wodny nóż, pochodzący z Meksyku Angel, pracujący jako człowiek do zadań specjalnych dla Catherine Case, szarej eminencji manipulującej z Nevady zasobami wodnymi całych południowozachodnich Stanów. Ich plączące się ze sobą losy poznajemy na tle realistycznie pokazanej brutalnej walki o wodę i związaną z nią władzę, toczonej między poszczególnymi stanami, działającymi w nich agencjami oraz mniej lub bardziej legalnymi firmami. Świat czekających w obozach dla uchodźców Teksańczyków, żyjących dzięki workom filtrującym i studniom budowanym przez organizacje charytatywne jest całkowicie odmienny od tego bogatych mieszkańców współfinansowanych przez chińskie korporacje arkologii, w których wciąż działają baseny czy prysznice, a nawet funkcjonują pseudotropikalne ogrody botaniczne.

Na pierwszy rzut oka pokazywana rzeczywistość może się wydawać mało wiarygodna: z jednej strony wojna o wodę jest bezwzględna, trupy ścielą się gęsto i rządzi wyłącznie prawo silniejszego, a z drugiej strony podstawowa intryga sensacyjna krąży wokół dokumentów potwierdzających własność wód niesionych przez Kolorado. Decyzje sądowe mają w sporach między stanami olbrzymie znaczenie, co nie przeszkadza wspomnianej wyżej Catherine Case prowadzić często polityki faktów dokonanych, czyli na przykład zbombardować wodnych instalacji Carver City, korzystając z sądowych kruczków. Ta pozorna niespójność jest jednak jak najbardziej realistyczna. Wystarczy poczytać reportaże z współczesnego pogranicza Meksyku i Stanów (niektóre sceny powieście wydają się z nich przeniesione żywcem, choćby ta, w której dochodzi do odkrycia pod Phoenix masowych grobów), by rozpoznać opisywane w „Wodnym nożu” mechanizmy: codzienna brutalność przemieszana z respektem wobec odległego rządu federalnego, pełniącego rolę niewtrącającego się zwykle w sprawy rodziny wyalienowanego ojca, który wciąż dysponuje decydującym słowem. A jednocześnie wiadomo, że nie pozostanie na miejscu na zawsze...

Jedną z głównych zalet powieści są bardzo żywe, niejednoznaczne, wielowymiarowe postacie – wykorzystujący swój status do uwodzenia biednych nastolatek konsultant wodny robi to w pewnym sensie uczciwie, bandytów szarpie sumienie (ale nie na tyle, by mogło zagrozić to ich życiu czy kryminalnej karierze), jedna z głównych bohaterek zdradza znajomego, skazując go na brutalną śmierć, po czym go od tej śmierci ratuje. Bacigalupi bardzo wiarygodnie pokazuje to, jak w krańcowych sytuacjach lęk o życie swoje i najbliższych oraz obawa przed bólem stają ponad moralnością, a raczej przejmują częściowo jej rolę. Autor bardzo trafnie przedstawia też mechanizmy socjologiczne doprowadzające na przykład do samoistnego rozdzielenia niedawno jeszcze jednolitej masy amerykańskich obywateli na przedstawicieli, a nawet patriotów poszczególnych stanów: nielubianych, migrujących ubogich Teksańczyków, budzących zawiść Kalifornijczyków, i tak dalej… W okrutnym świecie, w którym wiadomo, że może być już tylko gorzej, wiara w przetrwanie pozostaje tylko najbogatszym. Oraz najbardziej zdeterminowanym.

„Wodny nóż” to fantastyka traktowana w pewnym sensie jako pretekst do analizy socjologicznej, a jednocześnie jako tło wartko mknącego thrillera. Oba te aspekty Bacigalupi realizuje na wysokim poziomie. Ewentualnym zarzutem do powieści z punktu widzenia wcześniejszych fanów autora, jakich nie brakuje, może być pewien brak świeżości i egzotyki, jaką niosła w sobie „Nakręcana dziewczyna” czy wydane wraz z nią opowiadania. Nie można mieć wszystkiego. Pozostaje się cieszyć, że na razie mamy wodę.