Pośród chóru piewców na cześć Elżbiety Cherezińskiej i/lub jej twórczości trudno będzie się wybić głosem oryginalnym i zwracającym uwagę. A przydałby się on najniżej podpisanemu, gdyż twórczość Autorki ceni bardzo wysoko i wygląda kolejnych powieści na półkach z melancholijnym utęsknieniem. Elżbieta Cherezińska najpierw „Grą w kości”, a potem „Koroną śniegu i krwi” przywróciła nadzieję na żywe, porywające opowiadanie o polskiej historii. Szczególnie o Piastach. W międzyczasie był jeszcze „Legion” – powieść, która (w opinii najniżej podpisanego) powinna połączyć czytelników ponad historycznymi sporami. Która nie zmusza do zajmowania stanowiska, opowiadania się po stronie. Mądra, porywająca, żywa, dowcipna – przedstawia nieznane szerzej losy Brygady Świętokrzyskiej i wszystkim marzycielom może wydać się nagle, że Polska mogła w II wojnie światowej znaleźć się po zwycięskiej stronie. Teraz, po „Legionie”, mamy powrót do Piastów.

„Niewidzialna korona” stanowi zasadniczo odrębną całość. To jest: można ją czytać, nie znając „Korony śniegu i krwi”. Tylko po co? Dlaczego pozbawiać się takiej przyjemności? Odrywać się od wydarzeń i bohaterów, których losy można śledzić nie od środka, ale od początku. Fabuła „Niewidzialnej korony” startuje z miejsca, gdzie autorka pozostawiła ją w finale „Korony...”. Znad ciała zamordowanego króla Przemysła II. Nowo odrodzonemu królestwu grożą niepokoje, w granice wkracza wróg, nie ma króla. Jest za to dwóch pretendentów do korony: książę kujawski Władysław zwany później Łokietkiem i książę Henryk z Głogowa, któremu król Przemysł „przepisał” królestwo w testamencie. I jest jeszcze Vaclav II Przemyślida, który chętnie capnąłby dla siebie wszystko, jest sprytniejszy od Piastów i ma więcej szczęścia (a może i rozumu). Wśród wielkich są i mniejsi: Michał Zaremba, napiętnowany tajemnicą swojego rodu i obdarzony piętnem mordercy a może i zdrajcy; księżniczka Rikissa, córka zmarłego króla. Są pozostali Zarembowie – łasi na władzę, ale i przekonani o swojej wyjątkowości. Tu trzeba przyznać autorce, że sportretowała ten ród wyśmienicie. Szczególnie dodając mu naprawdę soczystą tajemnicę z przeszłości. Tak samo zresztą, jak biskupowi Jakubowi Śwince – dlatego warto najpierw przeczytać „Koronę...”. Są i Branderburczycy – iście czarne charaktery, którym czytelnik życzy wszystkiego złego, choć – patrząc trzeźwo – nie sposób nie doceniać ich knowań i zabiegów. Na arenę wchodzi także nowy wróg – Krzyżacy.

Jak z tym wszystkim poradzi sobie Królestwo i jego, choćby tylko tytularni, władcy? Mimo że, jak mniemam, starsi czytelnicy są doskonale obeznani z historią rozbicia dzielnicowego i odrodzenia królestwa pod władzą Władysława Łokietka – myślę, że losy bohaterów będą śledzić z zapartym tchem. Zwłaszcza że powieść nie koncentruje się tylko na walce o koronę. To, oczywiście, jest oś fabuły. Ale Elżbieta Cherezińska wplotła do powieści mnóstwo innych wątków, które dodają jej smaku. I wcale nie spowalniają akcji. Skromnym recenzenckim zdaniem, są one doskonałym elementem budowy piastowskiego średniowiecza (np. Starsza Krew, która – między innymi – pełni tu rolę „elementu fantastycznego”). Dzięki nim nie miałem wątpliwości, że ten wykreowany przez Autorkę świat, pełen także pogańskich wierzeń i pierwotnej magii, naprawdę tętni życiem. Jest malowniczy i tragiczny jednocześnie, bo z wolna zdaje sobie sprawę, że definitywnie odchodzi.

Humor towarzyszy chyba każdej postaci. A powieść roi się od wyśmienitych smaczków, jak losy księżnej wrocławskiej Elżbiety czy postaci skupionych w zakonie klarysek we Wrocławiu, które cieszą się ogromnymi wpływami z racji urodzenia i pochodzenia, i gdyby tylko żyły w innych czasach, jakże mogłyby w tym piastowskim tyglu przypominającym czasami rodzinę Soprano lub Borgia (z jej zakłamanej historii), zamieszać... I można jeszcze wymieniać, udowadniając, że w tym bogactwie wątków i historii Autorka porusza się z wprawą i wdziękiem zapewniającym godziny porywającej lektury. Bo dziwić się temu nie można, zważywszy na poprzednie powieści.

Czytelnicy „Korony Śniegu i Krwi...” w „Niewidzialnej Koronie” odnajdą także inne elementy, którymi Autorka urzekała w części pierwszej. A zatem orły będą wyrywać się z piersi i wzbijać w przestworza, lwy będą groźnie mruczeć a smoki będą napawać przerażeniem. I wszystko to, tak jak wątek Starszej Krwi, jest naturalnym elementem wykreowanego świata – przy całej swej oczywistej nadnaturalności. Dodaje mu nienachalnej magiczności, która fabułę uskrzydla jak orły na piersiach Piastów uskrzydlały ich w działaniu. Fabuła kończy się w 1306 roku. Dalsze losy w finałowej trzeciej części, która – mam nadzieję – pojawi się bezzwłocznie.

Elżbiecie Cherezińskiej mam ochotę nadać przydomek: Odnowicielka. Myślę, że nie będzie w nim ni grama przesady. Jeśli chodzi o najniżej podpisanego – autorka sprawiła, że powieść historyczna (szczególnie rozgrywająca się w epoce polskiego średniowiecza) nie kojarzy się mu już z zakurzonymi powieściami Kraszewskiego, Bunscha, o innych nie wspominając. Wydaje mi się, że powieści Autorki będą, lub powinny być, dla tego gatunku w Polsce pewną cezurą. I tylko czekać pozostaje z niecierpliwością na tych, którzy pójdą tym szlakiem. Za kimś takim jak Elżbieta Cherezińska nie wstyd podążać i czerpać od niej inspirację.