Są powieści, które zyskują z każdą stroną. Są też takie, w których świetny początek zostaje zniszczony przez wątpliwej jakości końcówkę. „Rant” niestety należy do tej drugiej kategorii, przynosząc czytelnikowi więcej rozczarowania niż satysfakcji.

W przypadku powieści Chucka Palahniuka jednego można być pewnym: książka nie będzie tym, czego się po niej czytelnik spodziewa. Ba, nawet kilkadziesiąt pierwszych stron zwykle nie przygotowuje go na to, co autor przygotował w końcówce. Zwykle zabieg ten należy traktować jako zaletę, oferuje czytelnikowi: zaskoczenie lub pewien dodatkowy wymiar i podkreślenie wcześniej mało widocznego aspektu. Jednakże nikt nie jest nieomylny i potknięcie przydarzyło się również Palahniukowi. Zmyślnie budowana w „Rancie” konstrukcja w finale rozpada się jak domek z kart, sprawiając, że przekaz opowieści znika w fabularnym galimatiasie.

Pierwszą rzeczą narzucającą się podczas lektury – a jednocześnie warunkującą niemal wszystko inne w powieści – jest forma narracji. Książka składa się z krótkich akapitów będących fragmentami wywiadów z osobami, które zetknęły się z Busterem Caseyem, tytułowym Rantem. W ten sposób poznajemy życiorys tej niezwykle barwnej postaci: od burzliwego dzieciństwa aż do niespodziewanego końca. Nie jest to spójna opowieść: siłą rzeczy przy nacechowanych subiektywizmem sprawozdaniach pojawiają się luki i nieścisłości, czasem wręcz poszczególne relacje stoją w sprzeczności ze sobą. Dodaje to barw i pozwala czytelnikowi na własną interpretację, poszukiwanie własnej wersji prawdy w mglistym obrazie zbudowanym na podstawie wywiadów.

Życie Ranta toczy się w antyutopijnej wizji przyszłości, gdzie społeczeństwo w miastach zostało podzielone na dwie niemal nieprzenikające się grupy, a przynależność do nich jest definiowana przede wszystkim przez rodzaj pracy i warunkowany przez nią dzienny lub nocny tryb życia. Przybywając z wiejskich terenów, Rant dość szybko się dostosowuje, trafiając w środowisko party crasherów – anarchistycznej grupy zajmującej się ustawianymi kraksami samochodowymi. Z czasem jednakże okazuje się, że to nie tylko sposób życia, ale też coś więcej... i tutaj zaczynają się problemy.

Sceneria przyszłości, stanowiąca ciekawe uzupełnienie fabuły, nie jest niestety jedynym motywem fantastycznym w powieści. Niestety, bo począwszy mniej więcej od połowy powieści, znaczenia w fabule nabiera jeszcze jeden element fantastyczny. Nie zdradzając zbyt wiele, należy jedynie powiedzieć, że chociaż z jednej strony tłumaczy on dziwne zdarzenia z życiorysu Ranta, to jednocześnie rozmywa on wymowę powieści i tak częstą u Palahniuka krytykę współczesności. Nie można oczywiście wykluczyć, że do tego autorskiego zabiegu podczas lektury nie odnalazłem odpowiedniego interpretacyjnego klucza. Jakkolwiek by nie było, to sposób poprowadzenia tego wątku zdaje się mocno naciągany, by nie powiedzieć, nielogiczny. Cóż, to akurat częsty błąd przy pisaniu o paradoksach czasowych.

Sam Rant na bazie opowieści jawi się jako postać tragiczna. Podążając szlakiem autodestrukcji, rozpowszechnia chaos i anarchię wokół siebie. Początkowo taka postawa wydaje się niezrozumiała, ale z czasem okazuje się, że jest to tylko próba szamotania się w okowach przeznaczenia, świadomości nieuchronnego losu, który prędzej czy później go dogoni i zmusi do działań wbrew pragnieniom. Należy jednak pamiętać, że to tylko obraz, zmitologizowana poprzez wydarzenia postać, być może mająca niewiele wspólnego z „prawdziwym” Busterem Caseyem. Prowadzi to do głównego problemu poruszonego w książce: sposobu, w jaki media kreują bohaterów (również negatywnych), tworzą sztuczne obrazy oddziałujące na świadomość, wyolbrzymiając i zmieniając postrzeganie rzeczywistości.

Opowieść o życiu Bustera Caseya początkowo obiecująca, z czasem rozmywa się w niezbyt udanych rozwiązaniach fabularnych, co wpływa zarówno na siłę wymowy powieści, jak i prozaiczną – ale nie mniej istotną – przyjemność z lektury. To nadal niezła i warta przeczytania pozycja, ale jak na twórczość Palahniuka, dość słaba. Szkoda, bo pierwsza część obiecywała wielkość.