Podejrzewam, że każda namiętnie czytająca osoba posiada w zbiorach książkę, która ma dla niej wartość sentymentalną. Niekoniecznie jest to dzieło wybitne; ba, niekiedy nie przyznajemy się do jej posiadania czy chociażby przeczytania. A jednak wracamy do niej wielokrotnie. Do ulubionych scen, postaci, klimatu. Dla mnie taką książką jest debiutancka trylogia Guya Gavriela Kaya „Fionavarski gobelin”.

Być może zabrzmi to nieco górnolotnie, ale gdyby nie dzieło kanadyjskiego pisarza pewnie nie pisałbym tych słów. Owszem, już dużo wcześniej czytałem J.R.R. Tolkiena czy Roberta E. Howarda, ale to właśnie od tej książki rozpoczęła się moja przygoda z fantastyką „na poważnie”. Tylko czy zauroczenie jest w stanie przetrwać próbę czasu?

Bądźmy szczerzy, historia, którą stworzył Kay, nie należy do zbyt oryginalnych. Przeniesienie „zwykłych” ludzi do magicznej krainy, gdzie odnajdują swe przeznaczenie, to jeden z bardziej ogranych motywów w fantasy. Nowatorskim pomysłem trudno nazwać również wykreowanie świata zamieszkałego przez wyniosłe krasnoludy, odpływające za niezmierzony ocean elfy i okrutne orki. Wprawdzie nazwy stworzeń nie zawsze są klasyczne, ale ich natura pozostała niezmienna. A odwieczna walka Jasności i Ciemności? W iluż książkach fantasy było to opowiadane?

Nie najlepiej „Fionavarski gobelin” sprawdza się także od strony warsztatowej. O ile dwa pierwsze tomy („Letnie Drzewo” i „Wędrujący ogień”) czyta się bardzo płynnie to ostatni („Najmroczniejsza droga”) uwidacznia braki debiutanta w tworzeniu literackiego dzieła. Poszczególne wątki nie zazębiają się, część bohaterów snuje się bez celu po mapie świata, a jedynym rozwiązaniem na połączenie wszystkich elementów jest powtarzające się jak mantra zdanie „W czasie kiedy X..., to Y...”. Dlaczego zatem czytanie debiutanckiego dzieła Kaya sprawia tak dużą przyjemność?

Jeden z wyróżników stanowi na pewno, nowatorskie jak na tamte czasy, połączenie klasycznej „tolkienowskiej” fantasy z legendą arturiańską. Owszem, początkowo można się zastanawiać, jaki ma sens umieszczanie wśród krasnoludów i elfów postaci Lancelota czy wątku Dzikich Łowów, ale szybko okazuje się, że elementy te doskonale wkomponowują się w snutą opowieść, wzbogacając jej fabułę.

Nawet najciekawsza historia nie zapadłaby na długo w pamięć, gdyby nie jej bohaterzy. W przypadku „Fionavarskiego gobelinu” nie mam zbyt wielu powodów do narzekań. Postaci wykreowane przez Kaya są różnorodne i szybko zdobywają sympatie czytelników. Książę Diarmuid stanowi przykład słodkiego drania, któremu wiele jesteśmy w stanie wybaczyć, z kolei jego starszy brat, Aileron, to klasyczny prawy i odważny władca. Dobrze zostają wykorzystane postaci krasnoluda Matta Sörena rozdartego pomiędzy przyjaźnią a powinnością względem własnego ludu czy Kevina Laine’a który nie potrafi odnaleźć własnej ścieżki przeznaczenia.

Do tego dochodzą skomplikowane zależności pomiędzy poszczególnymi postaciami. Kapłanka Jaelle i Paul Schafer reprezentują żeński i męski element magii, co wywołuje między nimi ciągłe tarcia. Ginewra nie wie, którego z mężczyzn ma wybrać: Artura czy Lancelota. Z kolei, jej poczęty w wyniku gwałtu syn, Darien, pragnie za wszelka cenę poznać ojca. Gdyby jeszcze tylko te wszystkie postaci, no może oprócz wilczego władcy Galadana, nie były tak jednoznacznie podzielone na dobre i złe…

W późniejszych utworach Kay nie raz udowodnił, że potrafi tworzyć sceny-klucze, które stały się niejako wizytówką jego twórczości. Wystarczy wspomnieć opis blasku księżyca zamykający „Lwy Al-Rassanu” lub fragment, kiedy Devin po raz pierwszy słyszy słowo „Tigana”. Nie inaczej jest w „Fionavarskim gobelinie”. Wprawdzie nawet najlepsze sceny nie mają jeszcze tak dużego ładunku emocjonalnego, ale i tak zapadają w pamięć na długo. Noc na Letnim Drzewie, spotkanie w muzeum, nadejście Dzikich Łowów czy sąd nad Calor Diman to tylko niektóre z nich. Mocno sentymentalne, ciut zbyt podniosłe, grające na uczuciach, ale przez to zwyczajnie piękne.

Powtórna lektura powieści Kaya stanowiła w moim wypadku podróż sentymentalną. Na szczęście w miarę bezbolesną. Nie przeczę, po ponad piętnastu latach „Fionavarski gobelin” trochę się zestarzał. Nie odczuwałem już takiej radości z czytania jak kiedyś; znikło przekonanie o obcowaniu z czymś unikalnym. Z drugiej strony nadal urzekają poszczególne sceny, wciąż czuje się w więź z bohaterami. I choćby dlatego warto sięgnąć po tę trylogię.

Jestem przekonany, że wizyta w Fionavarze nie będzie dla nikogo czasem straconym, wręcz przeciwnie, posłuży Tobie, Czytelniku, jako przepustka na kolejne podróże: do Al-Rassanu, Sarancjum, Tigany.

Tam się spotkamy.