Nowa edycja „Kroków w nieznane” gości na półkach księgarń już od dobrych kilku lat. Przez ten czas – mimo pewnych zawirowań i zmiany redaktora serii – stała się jednym z ważniejszych tytułów na rynku, a to dzięki wysokiej jakości zamieszczanych w nich tekstów. Tym bardziej na uznanie zasługuje najnowsza edycja, która błyszczy nawet na tle bardzo dobrych poprzedniczek.

„Kroki w nieznane 2011” wyróżniają się przede wszystkim różnorodnością zamieszczonych opowiadań. Wybór Mirka Obarskiego padł na utwory z niemal wszystkich podgatunków fantastyki, więc wielbiciele science fiction, fantasy czy horroru znajdą coś dla siebie. Oczywiście ogólna ocena tomu przez zwolenników wyłącznie jednej z powyższych opcji może być zaniżona; wszak tylko kilka tekstów będzie znajdowało się w kręgu ich zainteresowań. Z drugiej strony dla miłośników fantastycznego eklektyzmu, takich jak ja, zeszłoroczna odsłona antologii wydawanej przez Solaris będzie smakowitym kąskiem. Przejdźmy więc do omówienia zawartości zbioru.

Antologię otwiera opowiadanie Dana Simmonsa, który uderza w dosyć nietypowe dla siebie tony, pisząc wariację na temat zombie-apokalipsy. „Tegoroczne zdjęcie klasowe” jest jednakże przewrotnym podejściem do tematu; zarówno w odniesieniu do klasyki konwencji, jak i transformacji zachodzącej już w trakcie samego opowiadania. O ile w opowiadaniu autora „Hyperiona” można doszukać się pewnego komizmu, to zamykający „Kroki...” tekst Jurija Nesterienko zgodnie ze swoim tytułem („Rozpacz”) nie pozostawia najmniejszej szansy na choćby cień uśmiechu. Opowiadanie to utrzymane w konwencji horroru science fiction, pełne makabry, pozostawia silne wrażenie, mimo dosyć liniowej fabuły, przypominającej niektóre z klimatycznych gier komputerowych. Ten (ewentualny) mankament rekompensuje niesamowity nastrój utworu i mocna końcówka, dzięki którym jest to jeden z najbardziej wyrazistych punktów w zbiorze.

Nieco lżejsze, ale również przygnębiające, jest opowiadanie Mercurio D. Rivery, w którym przejawiają się echa licznych obaw dotyczących odmiennych grup etnicznych w połączeniu z karaibską magią. „Twoje cierpienie nas ochroni”, choć krótkie, nie pozostawia czytelnika obojętnym. Do rodzaju prozy, którą promował poprzedni redaktor serii (czyli Konrad Walewski), można oprócz opowiadania Rivery zaliczyć również tekst Willa Ludwigsena. Opowiadanie bazujące na podobnym pomyśle, co „Dom spotyka chłopca” Krzysztofa Kochańskiego, jest interesujące, ale jednak jego lektura pozostawia pewien niedosyt: mam wrażenie, że „Pamięci będącej czymś jak dom” zabrakło mocniejszego zakończenia.

W antologii nieliczne są opowiadania o humorystycznym, czy chociaż optymistycznym wydźwięku; przeważają raczej utwory melancholijne, pesymistyczne lub, w najlepszym przypadku, o słodko-gorzkiej wymowie. Przykładem tego ostatniego może być „Superbohater Trzeciej Kategorii” Charlesa Yu – opowiadanie w wymowie bardzo podobne do „Jak przeżyć w fantastycznonaukowym wszechświecie”. Tym razem amerykański autor w nieco komiksowej konwencji (przywołującej jednocześnie „Wild Cards” redagowane przez George’a R.R. Martina i „X-menów”) dekonstruuje mit postaci o nadprzyrodzonych zdolnościach. Początek wydaje się zabawny, końcówka już niekoniecznie. Zupełnie inaczej ma się sprawa z jedynym czystym tekstem fantasy w „Krokach...”, czyli „Błękicie i złocie” K.J. Parker (albo Parkera, bo płeć tego autora jest nieznana). W opowiadaniu tym pierwszoosobowy narrator zwodzi czytelnika, a całość okrasza ciętym humorem. Jest to jeden z ciekawszych i ożywczych tekstów w zbiorze, odbiegający od zgranych szablonów w fantasy.

Skoro już mowa o gatunku kojarzącym się z elfami, to warto wspomnieć o „Stereogramie Szarego Fortu” Paula M. Bergera. Chociaż pojawia się tam ta rasa, to opowiadanie ma kontekst niekojarzący się z pobratymcami Legolasa. Jest to opowiadanie ciekawe, przede wszystkim ze względu na przełamanie konwencji... a pod pewnymi względami można je traktować wręcz jako science fiction. Takich dylematów nie ma przy utworze Tony’ego Pi, który napisał sensacyjną fabułę z nieśmiertelnymi w tle, która wydaje się wariacją na temat tak popularnych obecnie w popkulturze wampirów. „Przynęta doskonała” jest najbardziej rozrywkowym tekstem w „Krokach...” pokazując, że konwencje i motywy wykorzystywane ponad miarę można nadal pisać w sposób zajmujący. W klimatach urban fantasy jest też utrzymane opowiadanie Mariny i Siergieja Diaczenków. Ukraińscy pisarze stworzyli wizję świata, w którym tylko nieliczne postacie odgrywają kluczowe role; bohaterka opowiadania została obsadzona w drugoplanowej kreacji – gdy się o tym orientuje, postanawia to zmienić. Chociaż sam pomysł jest interesujący, to wykonanie do niego nie przekonuje, co sprawia, że jest to w mojej opinii najsłabszy tekst w antologii, chociaż nadal trzyma niezły poziom.

Przy okazji słabszych tekstów: wypada wspomnieć o „Palimpseście”. Być może jest to osobnicza cecha niżej podpisanego, ale do opowiadań bazujących na grze z liniami czasowymi podchodzę z dużym sceptycyzmem. Charles Stross (trochę jak Paweł Majka w „Oku cyklonu” z „Nowe idzie”) łączy podróże w czasie z wieloświatem. Wizja szkockiego autora jest interesująca, ale nieco się w szwach rozchodzi. Zupełnie inaczej odbiera się tekst Teda Kosmatki, który stworzył science fiction w nieco starym stylu, wychodząc od pomysłu opartego na teorii naukowej, by później na jego kanwie oprzeć fabułę. „Prorocze światło”, należące do największych atutów „Kroków...”, łączy w sobie naukowe podstawy z grą emocjami, co sprawia, iż tekst jest wart uwagi nie tylko dla zwolenników science fiction w archaicznym wydaniu.

Najnowsze „Kroki w nieznane” to jedenaście opowiadań, z których żadnego nie można określić mianem przeciętnego czy słabego. Nawet te dwa czy trzy teksty, które oceniam jako słabsze, trzymają dobry poziom. Z drugiej strony, może poza Parker(em), Nesterienko i Kosmatką nie ma utworów oszałamiających – niemniej, dzięki różnorodności, przekrojowości i trafianiu w różne nuty – jest to zbiór niezwykle interesujący. Okazuje się, że mimo istniejącego podobno kryzysu krótkiej formy w zachodniej fantastyce¹⁾ (wszak tylko dwa opowiadania są autorstwa autorów ze „Wschodu”) nadal można znaleźć ciekawe i intrygujące teksty.

---

¹⁾ Większość opowiadań jest z lat 2008-2010, tylko teksty Yu i Simmonsa są z wcześniejszego okresu.