Steven Saylor jest najbardziej znany z cyklu książek kryminalno-historycznych „Roma sub rosa”. Jednakże zainteresowanie autora starożytnym Rzymem widoczne w ogromnej wiedzy na temat ówczesnych realiów i historii oraz żyłka do snucia złożonych intryg, które wykorzystuje przy pisaniu książek o Gordianusie Poszukiwaczu – znalazły dobry użytek także w „Rzymie” i dopełniającym go „Cesarstwie”.

Lektura „Rzymu” przyniosła mi skojarzenie z książkami Alfreda i Krystyny Szklarskich, konkretnie z trylogią „Złoto Gór Czarnych”, która w sposób bardzo zbliżony do ujęcia Saylora opowiada o losach jednego z indiańskich plemion. Podobieństw łączących wspomniane tytuły, bardzo odmienne w zakresie poruszanej tematyki, jest zadziwiająco wiele. Autorzy przyjęli konwencję opowiadania o historycznych wydarzeniach przez pryzmat losów jednostek, mających na ogół niewielki lub zgoła żaden wpływ na rozgrywające się zdarzenia. Śledząc poczynania bohaterów poznajemy realia, w jakich żyli, ze szczególnym uwzględnieniem codzienności, podczas gdy fakty zapisane w annałach historii przekazywane są w sposób neutralny, bez zbytniego pogłębiania wiedzy, jaką posiada przeciętny czytelnik.

Fabuła rozgrywa się wokół kolejnych przedstawicieli obserwowanej rodziny – zarówno u Saylora, jak i u Szklarskich śledzimy losy odpowiednio Rzymu i plemienia Santee Dakotów z perspektywy życia osób należących do kolejnych pokoleń. Życie bohaterów jest jedynie pretekstem do ukazania szerszej panoramy losów miasta i egzystencji Indian w dobie kolonizacji.

Stanowi to zarówno największą zaletę, jak i wadę powieści Saylora. Przedstawienie wielu szczegółów życia codziennego i mniej znanych problemów egzystencji w starożytnym Rzymie (akcja powieści rozgrywa się na przestrzeni lat 1000 – 44 p.n.e.) towarzyszy bowiem dość powierzchownemu wglądowi w historyczne wydarzenia. Choć książka skupia się na najbardziej doniosłych chwilach w dziejach potężnego imperium, to czyni to w sposób fabularyzowany, stawiając na wartką momentami akcję i bardzo wiele emocji, oddanych z wprawą cechującą doświadczonego pisarza. Wyraźnie widać, że Saylor ma wielką wiedzę na temat okresu, jaki uczynił tematem swoich powieści, jednocześnie jednak nie epatuje on detalami czy językiem stylizowanym na ówczesny. Tylko od indywidualnych oczekiwań czytelnika zależy, jak potraktuje on przyjętą konwencję i czy odnajdzie w niej satysfakcjonujący kompromis.

Z oczywistych względów fabuła „Rzymu” jest mocno przewidywalna – jednak tylko w zakresie historii miasta. Bowiem obok niej toczą się różne intrygi, w jakie uwikłani są członkowie rodziny Pinariuszów, związane z mocą magicznego amuletu fascinum i rywalizacją z Potycjuszami, odwiecznymi konkurentami na drodze do zaszczytów w sprawowaniu społecznych i religijnych funkcji w Wiecznym Mieście. Dzięki temu zabiegowi książka wciąga i nie nudzi, mimo iż czytelnik na ogół jako tako orientuje się w losach państwa rzymskiego.

Warto też wspomnieć o warstwie edytorskiej powieści. Twarda oprawa z obwolutą oraz drzewo genealogiczne Pinariuszów i towarzyszące każdemu rozdziałowi mapy Rzymu i okolic, zawierające również oznaczenia miejsc istotnych dla fabuły, niemających zaś szczególnego znaczenia historycznego to elementy, które podnoszą przyjemność płynącą z obcowania z książką.

Trylogia Szklarskich należała do książek mojego dzieciństwa, będąc barwną, interesującą i ukazującą zupełnie nowy, obcy świat, który pochłaniał bez reszty. Książka Saylora powiela zalety ukazane przez polskich autorów, będąc jednocześnie o wiele lepiej wyważoną pomiędzy akcją a opisem realiów życia bohaterów. Dlatego spokojnie mogę polecić ją wszystkim szukającym ambitnej rozrywki, nie zaś szczegółowych traktatów historycznych. Ci pierwsi na pewno się nie zawiodą.