Przed jaką pokusą staje autor fantastyki, który napisał świetną, szeroko nagradzaną powieść? Ta pokusa to – napisać taką samą książkę. Nie tak samą dobrą, tylko taką samą. I uległ jej Larry Niven – dziesięć lat po premierze „Pierścienia” w 1970 pojawili się „Budowniczowie Pierścienia”. Powieść, która jest w większości aspektów właściwie powtórką części pierwszej. Powtórką w stopniu na tyle dużym, że gdybym się streszczał, napisałby mi się obszerny przypis do poprzedniej recenzji, a nie autonomiczny tekst. Z drugiej strony – czy można mieć pretensje do Nivena o nostalgiczny powrót do własnego tworu, jakim jest Pierścień, pomysł naprawdę oryginalny i starannie przemyślany? „Pierścień” i „Budowniczowie Pierścienia” to książki różniące się niuansami, na których skupię się w tekście.

Przede wszystkim inna jest geneza wyprawy. W tym wypadku bardziej przypomina uprowadzenie niż rekrutację. Wiąże się to ze zmianą dowódcy wyprawy – mamy do czynienia z typowym intryganckim przedstawicielem rasy lalkarzy – Zatylnym, a nie poczciwym Nessusem. Sama załoga, czy raczej zakładnicy, również występują w skromniejszej liczbie – Luis Wu, który od ostatniej wyprawy wiedzie życie narkablarza (człowieka uzależnionego od pobudzania napięciem ośrodka przyjemności w mózgu), oraz Chmee, znany wcześniej jako Mówiący-Do-Zwierząt, który na skutek poprzedniej wyprawy osiągnął wyższy status na swojej planecie i zdobył imię. Żaden z członków załogi nie ufa drugiemu, co przekłada się na ciekawe losy całej ekspedycji, której celem będzie tym razem próba uratowania zdestabilizowanego Pierścienia od całkowitej zagłady.

Druga wyprawa na Pierścień, wraz z głównym bohaterem Luisem Wu, powtarza schemat wyprawy pierwszej – przeczesuje bezmiary tego artefaktu w nadziei na rozwiązanie jego zagadki. Napotyka przy tym przeróżne ludy Pierścienia, przed którymi ma okazje udawać bogów, bądź wchodzić z nimi w relacje seksualne. Te ostatnie zresztą są zinstytucjonalizowane w kulturze humanoidów zamieszkujących pierścień jako „rishathra”, której używa się nie tylko dla obustronnej przyjemności, ale również jako rodzaj przypieczętowania umowy oraz w wielu innych celach. Luis Wu, spełnienie wizji wiecznie młodego i szukającego nowych doznań postczłowieka wyobrażeń przełomu lat 60. i 70., chętnie wykorzystuje ten rytuał. W końcu na horyzoncie pojawia się też rasa „Budowniczych” – i tutaj warto zaznaczyć, że mimo socjologizującej maniery, „obcy” Nivena (zarówno lud Pierścienia, jak i pozapierścieniowe gatunki rozumne) zaprezentowani są bardziej w konwencji space-operowej (z odniesieniami do fantasy) niż hard SF. Wśród samych ludów pierścienia można spotkać humanoidy zajmujące różne nisze ekologiczne – olbrzymy, ghule, wampiry. W drugiej odsłonie pierścieniowego cyklu brak również charakterystycznej dla lat 70. refleksji nad demografią, którą uznałem za przewodnią myśl poprzedniej części.

Akcja wyraźnie przyspiesza na ostatnim stustronicowym zakręcie, wcześniej nieco się wlokąc. Taki już urok „naukowo-ekspedycyjnych” utworów science fiction, w których technologicznie zaawansowana załoga bada obcy świat z perspektywy zarówno archeologicznej, jak i antropologicznej (u nas przedstawicielem takiej konwencji byli Krzysztof Boruń i Andrzej Trempka w swojej trylogii kosmicznej). „Budowniczowie Pierścienia” przynoszą parę nowinek na temat tytułowego konstruktu – olbrzymiej kostki Rubika, trzy miliony razy większej od Ziemi. Dla mnie jednak to zbyt mało i powieść poleciłbym wyłącznie tym czytelnikom, którzy przy pierwszej powieści „kupili” wizję Nivena z całym dobrodziejstwem inwentarza. „Budowniczowie Pierścienia” są bowiem tylko solidną powtórką z tamtej rozrywki.