„Dotknij wiatru, dotknij wody” to kolejna pozycja z serii „Mistrzowie Literatury” wydawnictwa Rebis, prezentująca dzieła współczesnych światowych sław pióra. Czasami któraś z tych eleganckich w formie książeczek pojawi się w Katedrze ze względu na jej, mniejsze lub większe, fantastyczne konotacje. Nie inaczej jest w tym przypadku, gdzie izraelski pisarz Amos Oz, posiłkując się miejscami realizmem magicznym, przedstawia szczególną epokę w dziejach żydów europejskich. Nie dziwi popularność autora w jego ojczyźnie, skoro przewodnim motywem jego prozy jest właśnie Izrael – egzystencja współczesnego państwa narodowego jest sama w sobie powodem do zaistnienia dotyczącej go narracji literackiej - jednego z znamion istnienia narodu. Zaklęte koło.

Głównych postaci powieści – Eliszy Pomaranza i jego małżonki Stefy, nie należy rozumieć dosłownie i jednostkowo – to kreacje utkane z wielości losów środkowo i wschodnioeuropejskich Żydów. Bywają momenty, że postaci te niedosłownie umierają, a później pojawiają się w nowym wcieleniu. Mimo że już na początku widzimy ich, mieszkańców polskiego „miasta M.”, rozdzielonych, to w czasie swojego życia wydają się ciążyć ku jednemu miejscu – Palestynie – choć całkiem innym drogami. Pomeranz realizując archetypiczną rolę maga, pustelnika, niespokojnego ducha, dostaje się tam niemal magiczne. Tymczasem Stefa przechodzi przez ustrojową maszynę systemu komunistycznego, z wglądem w różne jej mroczne zakamarki. Oz wskazując faktory współczesnej tożsamości Żydowskiej/Izraelskiej na powyższych postaciach, odnosi się również do innych narodów. Polska jawi się jako kraina niemal ze snu. Polacy przedstawieni są po ludzku – ze wszystkimi szczęśliwymi i nieszczęśliwymi tego konsekwencjami. Odnosząc się do postaci Niemców, autor nie koncentruje się na czynach niemieckich żołnierzy, pisząc o nich nieco z litością, jako „głupich bawarskich chłopach” wyraźnie natomiast krytykuje przedwojennych intelektualistów niemieckich, czyniąc bardzo bezpośrednią wycieczkę do Martina Heideggera. Ciekawym jest to, że w narracji Oza praktycznie nie występują Arabowie.

Ta krótka, 150-stronnicowa powiastka zawarta jest w klamrze – zaczyna się wybuchem wojny, która przejdzie do historii jako II wojna światowa i kończy się wybuchem wojny, w zupełnie innym miejscu, w państwie Izrael. Amos Oz uchwycił tym samym perspektywę współczesnych Izraelczyków, rozciągającą się od krwawego konfliktu do krwawego konfliktu. Wojna wpływa nie tylko na powstanie państwa, ale na jego ciągłe powstawanie w sensie procesu utrzymywania siły, zwarcia i gotowości. Na tym gruncie, ciągłego zapętlenia w konflikcie, wyrasta tęsknota za wolnością, wyrażona w postawie protagonisty – zarówno w jego bardziej magicznych wcieleniach, jak i w tworzonej przez niego pracy naukowej dotyczącej natury nieskończoności. Być może w samym tytule tej książki, którą polecam wzmiankowanymi w tej recenzji wątkami, tkwi podsumowanie tematu – doświadczenie dwóch żywiołów, powietrza i wody, wydających się nieskończonymi wobec małego, oddychającego bąbla wody, jakim jest człowiek.