Jednym z haseł głoszonych przez Andrzeja Pilipiuka jest konieczność odbicia rynku literatury popularnej z rąk zachodnich pisarzy. O ile, wedle opinii Wielkiego Grafomana, ta sztuka udała się już z fantastyką i częściowo kryminałem, wciąż nie zdobytą twierdzą pozostała literatura skierowana do młodzieży. A że Pilipuk jest osobą aktywną, postanowił sam stanąć na czele awangardy. I tak do naszych rąk trafił „Wampir z M-3” – polska odpowiedź na „Zaćmienie” i inne krwiopijcze dzieła. Pomysł zacny i godny naśladowania, gorzej z samym wykonaniem.

O fabule książki trudno się rozpisywać. „Wampir z M-3” to nic więcej jak zbiór dość luźno powiązanych ze sobą opowiadań o perypetiach kilku warszawskich wampirów. Raz źródłem intrygi będzie ożywiona egipska mumia, innym razem poszukiwanie zaginionego manuskryptu. Poziom tekstów jest różny. Najlepiej wypadają te nieco dłuższe, jak „Księga” czy „Czarna Wołga”, a to głównie dzięki umiejętnemu wykorzystaniu nawiązań do popkultury PRL-u, np. Pana Samochodzika. Nie mogło rzecz jasna zabraknąć miejsca dla gościnnych występów Jakuba Wędrowycza, przy czym krajowy egzorcysta nr 1 występuje tutaj jako miejska legenda, którą straszy się młode wampiry. Najsłabsze teksty to kilkustronicowe miniaturki, których rola na dobrą sprawę sprowadza się do funkcji zapchajdziury („Trzecia krew”), ewentualnie – reklamy całej książki („Lot”).

O ile fabuła pozostawia spory niedosyt, ocenę książki podnoszą dwa inne elementy: humor i oddanie klimatu schyłkowego PRL-u. Już z chwilą pojawienia się pierwszych informacji o książce było pewne, że Pilipiuk nie zostawi suchej nitki na realnym socjalizmie. I pod tym względem „Wampir z M-3” nie zawodzi. Autor mniej lub bardziej subtelnie wykpiwa wszystko: począwszy od partii, poprzez ideologię, „bezpiekę”, a skończywszy na gospodarce planowanej. Równocześnie zostaje nam zilustrowane, jak zwykły człowiek dostosowywał się do systemu. Na szczęście humor u pilipiukowych wampirów nie polega tylko i wyłącznie na krytykowaniu minionej epoki. Dostaje się po trosze wszystkim: bohaterom książek Stephenie Meyer („bejsboliści zakichani”), wspomnianemu wyżej Panu Samochodzikowi (erotoman z pedofilskim zacięciem), ZUS-owi (najpotężniejsza organizacja w Polsce), lekarzom. Do tego kilka zapadających w pamięć haseł, humor sytuacyjny, nawiązania do klasycznych horrorów. A wszystko to na tle końca lat osiemdziesiątych – Peweksów, cinkciarzy, bazaru Różyckiego, a z drugiej strony – systemu kartkowego, pustych sklepów i innych przejściowych trudności. Trudno zaliczyć pana Andrzeja do grona apologetów minionej epoki, ale mimo wszystko, czytając jego kolejne opowiadania, wyczuwa się nutkę nostalgii.

I tylko wampirów żal. Niby wszystko jest w porządku: mają kły, piją krew (nie)winnych ofiar, są uczulone na czosnek i srebro. W zależności od wieku prowadzą nocny lub dzienny tryb życia, nie odbijają się w lustrach. A jednak zawartość „wampira w wampirze” wydaje się niewielka; w książce przeważają składniki realistyczne, a nosferatu wydają się być jedynie dodatkiem. Czytając kolejne opowiadania, zastanawiałem się nawet, czy wampiry są w ogóle potrzebne. W kilku historiach zamiana krwiopijców na np. hippisów nie wpłynęłaby zbytnio na fabułę. Ot, kolejna grupka odmieńców, która nie chce, czy raczej nie może, dostosować się do panujących wokół reguł. Oczywiście zmianie musiałyby ulec detale np. metody pozyskiwania waluty, ale na dobrą sprawę to wszystko. Skąd to się wzięło? Czyżby Pilipiuk najpierw miał pomysł na książkę o PRL-u, a potem doprawił ją elementami metafizyki? A może w pewnym momencie autor stracił kontrolę nad całością i stąd wziął się brak równowagi między elementami składowymi? Jakby nie było, zamiast wampirów w „komunie”, mamy „komunę” na tle wampirów.

Czy powyższe mankamenty zdyskwalifikują najnowsze dzieło Pilipiuka w oczach czytelników? To zależy. Zawiedzeni mogą się poczuć zwolennicy paranormalnych romansów – „Wampiry z M-3” nie są skierowane do nich. Brakuje tutaj gorących wyznań, głębokiego patrzenia w oczy czy randek w świetle księżyca. Dużo pewniej poczują się dotychczasowi fani twórczości Wielkiego Grafomana, którzy odnajdą wszystkie charakterystyczne dla niej elementy: wartką fabułę, niewysilony dowcip, prosty styl. Opowiadania mogą również przypaść do gustu osobom, które z pewną nostalgią wspominają dawną epokę. Dla nich będzie to sentymentalna podróż w czasy młodości.