Chociaż za oknem mróz i śnieg, dzięki jedynemu w swoim rodzaju cyklowi wydawniczemu redakcja polskiej edycji Fantasy&Science Fiction przenosi czytelników w gorące lato, prezentując trzeci numer pisma. By oddać sprawiedliwość, należy jednak nadmienić, że powoli nadrabiane są zaległości i należy mieć nadzieję, iż w najbliższych miesiącach kwartalnik zacznie ukazywać się regularnie, o czasie. Oby, bo letni numer – tak jak poprzednie – zasługuje na uwagę, potwierdzając tym samym, że w aspektach innych niż terminowość redakcja i wydawca spisują się na medal.

* * *

Gwiazdą numeru jest Lucius Shepard, autor dosyć często nagradzany na Zachodzie, ale niedoceniany i raczej słabo znany w naszym kraju. Chociaż opowiadanie „Mengele” jego autorstwa nie oszałamia, prezentuje dosyć ciekawą ideę zła. Jak dowiadujemy się później z zamieszczonego w piśmie wywiadu, utwór ten jest dosyć charakterystyczny dla twórczości Sheparda, prezentując próbkę jego światopoglądu dotyczącego dobra i zła, chaosu i porządku. Zresztą właśnie rozmowa przeprowadzona z autorem przez Konrada Walewskiego jest chyba najjaśniejszym punktem całego numeru: obszerna, inteligentna i wielowątkowa wciąga bardziej niż niejedna beletrystyka. Moim zdaniem jest to zdecydowanie najlepszy wywiad w dotychczasowej historii pisma, co jest o tyle zaskakujące, że przebija rozmowy z takimi tuzami jak George R.R. Martin oraz Neal Stephenson.

Prezentacji autora dopełnia artykuł Walewskiego teoretycznie o noweli „The Taborin Scale”, ale w rzeczywistości będący esejem dotyczącym twórczości Sheparda poświęconej smokowi Griaule’owi (część tekstów została wydana w Polsce w różnych pismach) – sztandarowej gałęzi dorobku autora.

W sumie te trzy teksty sprawiają, że autor jawi się jako naprawdę ciekawa postać, a jego twórczość – jako warta poznania. Pozostaje więc jedynie żałować, że choroba Sheparda uniemożliwiła planowany przyjazd do Polski i że wydawcy jakoś niechętnie podchodzą do wydawania jego utworów w naszym kraju.

* * *

Oprócz opowiadania Sheparda, dział prozy liczy sobie sześć innych tekstów, z których ciężko wybrać najlepszy. Na pewno na uwagę zasługuje „Wybrzeże Samobójców”. W tym opowiadaniu M. John Harrison, w charakterystyczny dla siebie sposób łączy wątki i miesza narracją w realistycznej scenerii, zaskakując, a nawet lekko bulwersując czytelnika. Utwór oparty jest również na grze emocji, tarciach i uczuciach między postaciami; jest to zresztą cecha charakterystyczna kilku utworów w numerze – chociażby „W raju” Bruce’a Sterlinga, również pozostawiającego intensywne odczucia po lekturze. Podobnie ma się rzecz również z najdłuższym utworem w numerze, „Arkospływem” Carolyn Ives Gilman (okładka numeru stanowi ilustrację do tego opowiadania). Chociaż podwodna sceneria tekstu jest istotna dla fabuły, to najważniejsze są postaci; zdawać by się mogło – całkowicie różne od siebie, ale podobnie zagubione i bez celu w życiu. Przeżycia, a także kontakt z osobą wyzbytą niemalże własnej osobowości sprawia, że przechodzą przemianę.

Znacznie lżejszy kaliber, mimo nieco makabrycznej końcówki, przedstawia opowiadanie Jima Aikima „Wielce starożytny miecz elficki”. Ten krótki tekst przede wszystkim opiera się na prostym twiście, zaskoczeniu czytelnika. Sympatyczne, ale nim się rozkręci, już się kończy. Nieco dłuższe jest opowiadanie Jeffa VanderMeera pod tytułem „Naprawianie Hanovera”, również oparte na podobnym schemacie, wzbogaconym jednak o kilka detali fabularnych oraz bardziej rozbudowane postaci.

Nowością w tym numerze jest pierwsze w historii pisma opowiadanie polskiego autora, a w zasadzie autorki: Leny Szuster. „Mgielnica”, chociaż nieskomplikowana fabularnie, zaskakuje dojrzałym – wiernym i przekonującym – opisem emocji, niespotykanym zwykle w utworach debiutantów. W rezultacie tekst komponuje się z wcześniej omawianymi, nie wyróżnia się również pod względem jakości. Jeśli więc proza polska, nawet ta debiutancka, będzie w przyszłości na porównywalnym poziomie, bez obaw można ją zamieszczać i czytać.

* * *

W publicystyce czytelnik znajdzie zestaw autorów znanych już z wcześniejszych numerów. Do tej pory krytykowałem cykl esejów Johna Crowleya, ale tym razem jego tekst okazał się zaskakująco przyswajalny; trochę dzięki – wreszcie! – określonej i interesującej tematyce, a trochę za sprawą obszernych cytatów, dobrze obrazujących stawianą tezę. Paul di Filippo natomiast nie zaskakuje – po raz kolejny przedstawia w fabularyzowany sposób aspekt z życia pisarza, oczywiście w sposób przerysowany i zabawny. Tym razem padło na spotkania autorskie i promocje książek.

Interesujący, chociaż prawdopodobnie mało przydatny jest tekst VanderMeera, w którym zaprezentowana została czwórka autorów wartych uwagi, ale z różnych przyczyn zapomnianych. Rzecz jasna książki tych pisarzy nie były publikowane w Polsce; ich dzieła są trudno dostępne również w krajach anglojęzycznych, więc artykuł ma raczej znaczenie symboliczne, skłania jedynie do refleksji nad tym, że nie zawsze jakość i nowatorskość wystarczają, by przebić się do świadomości czytelników. Myślę, że każdy z nas ma jakiegoś autora, którego ceni, ale jego twórczość jest słabo znana.

W kategoriach ciekawostki należy rozpatrywać również tekst Gordona Van Geldera, redaktora i właściciela oryginalnego Fantasy&Science Fiction, który z jednej strony podsumowuje sześćdziesiąt lat pisma, a z drugiej – dzieli się wspomnieniami dotyczącymi najpierw współpracy z pismem, a później prowadzenia magazynu. Nie obyło się również bez (obecnej również u nas) dyskusji o zasadności rozdziału prozy na literaturę głównonurtową i gatunkową (w tym przypadku fantastykę) oraz roli, jaką powinna pełnić science fiction. Mam nieodparte wrażenie, że jest to stanowisko cokolwiek odmienne wobec tego prezentowanego przez redakcję polskiego wydania, a dosyć dobitnie wyrażanego chociażby we wiosennym numerze.

Wśród recenzji, jak zwykle obszernych, Łukasz Orbitowski poświęca swą uwagę „Kotowi alchemika” Waltera Moersa, a Michał Centarowski zestawia ze sobą chyba dwie najważniejsze powieści polskiej fantastyki mijającego już roku, czyli „Chochoły” Wita Szostaka i „Wieczny Grunwald” Szczepana Twardocha. Moim zdaniem nieco zapędził się w pewnym momencie w interpretacji, ale i tak jest to pouczająca lektura. Oprócz tego znaleźć można teksty poświęcone książkom Chiny Miéville’a, Mia Couto oraz Krystyny Kwiatkowskiej.

* * *

W trzecim numerze polskiej edycji Fantasy&Science Fiction proza nie oszałamia; pośród opublikowanych opowiadań nie ma moim zdaniem żadnego, które wyraźnie wybijałoby się ponad pozostałe; z drugiej strony nie ma również tekstów słabszych. Jednym słowem równy, solidny i wysoki poziom, który daje satysfakcję z lektury. Gdy dodać do tego bardzo dobrą publicystykę, wypada stwierdzić, że po raz kolejny w ręce czytelników został oddany bardzo dobry numer. Wręcz aż szkoda, że nie okazał się bardziej obszerny.

Teraz pozostaje jedynie trzymać kciuki za jak najszybsze ukazanie się kolejnego, jesiennego numeru pisma, a także zapowiadanego wydania specjalnego. Oby poślizgi wydawnicze były coraz mniejsze, a polska edycja Fantasy&Science Fiction na dobre zagościła na naszym rynku czasopism.