„Krzyż Południa. Rozdroża” recenzuję z dwóch powodów. Po pierwsze Ćwiek w stosunkowo krótkim czasie napisał garść książek stając się rozpoznawalnym nazwiskiem; mnie jak dotąd nie było dane z jego prozą się zetknąć. A przecież świadomość, że po skończonej lekturze będzie można porozmawiać o książce w szerszym gronie, albo przynajmniej w tym samym gronie obsmarować ją w ramach nagrody pocieszenia za stracony czas, to już jakaś motywacja, prawda? Drugim powodem było to, że akurat ta pozycja stała się obiektem dyskusji jeszcze na długo przed wydaniem, za sprawą otwartego sporu między autorem a innym wydawnictwem. Na blogu autora¹⁾, padały ciekawe argumenty, dotyczące nie tylko zaplecza wydawniczego, ale i konstrukcji samej książki. Więcej powodów, gdy trafił się egzemplarz do recenzji, nie potrzebowałem.

Na książkowy setting składają się realia amerykańskiej wojny secesyjnej. Im dalej w treść, tym bardziej słowo realia należy brać w cudzysłów, bo książka zagaja dwa stricte fantastyczne wątki: „mitologiczno-magiczny” oraz „steampunkowy”. Nie wiem na ile jest to kwestia mojego zasugerowania się porównaniami, jakie widziałem już wcześniej, ale ten pierwszy wątek przypomina „Amerykańskich bogów” Gaimana. Po prostu ten sam nonszalancki sposób prowadzenia się bóstw. Drugi wątek kojarzy się natomiast z historią świata gry fabularnej „Deadlands”, szczególnie kwestia analogii między steamium a upiorytem (oba to surowce umożliwiające działanie steampunkowych zabawek) oraz rola indiańskiej polityki w obu światach. Wciąż – przez większość czasu do czynienia mamy z powieścią wojenną a elementy fantastyczne są raczej w fazie kiełkowania.

W tymże świecie, gdzieś między północą a południem, magią i technologią, mitem a prawdą, stoi Cross – archetypiczny twardziel, bohater południowców, który wedle plotek jest niepokonany, a rzeczywistość odstaje od nich tylko w niewielkim stopniu. Ćwiek zdecydował się na narrację przechodnią, obejmującą wielu szaraczków, przez co z jednostkowych perspektyw poznajemy zarówno świat, jak i jego legendy. Czasem w tym „skakaniu” po postaciach zdarza się autorowi zbyt daleko zapędzić, w anegdocie opisując losy jakichś trzecioplanowych postaci. Autor ma lekkie pióro, dryg do tworzenia filmowych dialogów i wplatania we właściwą treść mniejszych utworów – wierszy, baśni, gawęd, fragmentów opowiadań, listów. Zrezygnował natomiast ze stylizacji językowej na epokę – wiem, że w języku polskim trudno oddać niuanse w rodzaju, jak różnie gada jankes, południowiec, murzyn i polski emigrant, ale właśnie tego brakowało mi przy lekturze. Jako że większość bohaterów to wojacy obu stron wojny domowej, mamy do czynienia z wyraźnym klimatem męskiego braterstwa i męskiego umierania, brudem, siermiężnymi żartami, patosem.

I właśnie szczegółem, który mnie zirytował na tyle, że muszę o tym napisać oddzielnie i zaryzykować oskarżenie o recenzencką małostkowość, jest kwestia tak zwanej „pompy”. Dobra pompatyczność nie jest zła, ale kiedy osiąga się ją raz za razem tymi samymi chwytami, zaczyna przynosić skutek przeciwny. Szczególnie autor upodobał sobie porównania wszystkiego, co można do aniołów – metafora sama w sobie wyrazista, często zahaczająca w popkulturze o kicz i do bardzo ostrożnego stosowania. Jestem człowiekiem wyrozumiałym na to, że ludzie piszący/czytający fantastykę mają swoje odchyły – jedni lubią smoki, inni anioły – ale jak czytam, że Cross i jego ludzie są jak anioły (ok), że przeciwnicy Crossa są jak anioły (ok...), że książkowe wunderwaffe też niczym anioły (...), to autentycznie nie mogę traktować takiego walenia w bęben na poważnie. Szkoda, że przy wielu epickich momentach, akurat tym niuansem zarżnięto największą bitwę i punkt zwrotny książki.

„Rozdroża” to słowo-klucz najlepiej określające całą książkę. Ćwiek prowadzi cię zabawiając całą drogę (po prawdzie dobrze się bawiłem) i znika nagle, gdy dochodzisz do rozdroża – a ty nie wiesz, gdzie jesteś i gdzie iść. Wątki zawieszone w 1/3 książki nie znajdują rozwiązania, tak samo jak te wprowadzone dosłownie przed samym końcem. W dodatku jak pisałem wyżej w tym niedługim przecież tytule zdarza się lanie wody – wszystko to składa się na wniosek, że powieść jest kompozycyjnie słaba. Nawet magiczne litery „CDN” nie są w tym przypadku wystarczającym usprawiedliwieniem. „Krzyż Południa” to niezłe czytadło; od kontynuacji zależy, czy stanie się dobrą powieścią.

---

¹⁾ https://carpenoctem.pl/wordpress/jakubcwiek/2010/01/07/ciekawy-przypadek-drzewa-crossa/