Patronat
Nayler, Ray - "Góra pod morzem" (niebieska)
Wells, Martha - "Protokół buntu. Strategia wyjścia"
Ukazały się
Greathouse, J.T. - " Struktura świata"
Seliga, Aleksandra & Kujawska, Katarzyna - "Serce kniei"
King, Stephen - "Chudszy" (2024)
Le Guin, Ursula K. - "Ziemiomorze. Wydanie rozszerzone" (2024)
Lovecraft, Howard Phillips - "Listy wybrane 1906-1927"
Szostak, Wit - "Oberki do końca świata"
antologia - "Rocznik fantastyczny 2024"
Gwynne, John - "Cień bogów"
Linki
|
|
|
Wydawnictwo: Gdański Klub Fantastyki Data wydania: Czerwiec 2010 ISBN: 83-913462-8-5 Oprawa: miękka Format: A5 Liczba stron: 188 Cena: 29,00 Seria: Anatomia fantastyki #14
|
Idee religijne w niespodziewanych miejscach
Fantastyka zwykle nie jest uważana za literaturę wartą akademickiej dyskusji; trzeba jednocześnie przyznać, iż skutecznie sobie na taką opinię zapracowała. Jednakże skala popularności, a także trafiające się od czasu do czasu perełki sprawiają, iż pojawiają się naukowe opracowania dotyczące tego gatunku. W Polsce nie jest to jeszcze zjawisko na szeroką skalę, a prace naukowe na ten temat niestety rzadko wychodzą poza mury uczelni, przez co czytelnik nie ma kontaktu (nie jest też co prawda powiedziane, że go szuka) z rzeczową krytyką i podejściem naukowym do fantastyki. Tym bardziej więc cieszy, że od czasu do czasu pojawiają się książki takie jak „Idee religijne w literaturze fantasy”, rzecz powstała na bazie pracy doktorskiej Jolanty Łaby, które pozwalają spojrzeć z nieco innego punktu widzenia na fantastykę.
Osobie niewtajemniczonej w narzędzia badawcze, jakimi dysponują i posługują się badacze literatury, ciężko jest oceniać rodzaj podejścia, jaki wybrała autorka. Oczywiście, jak przystało na pracę naukową, meritum jest poprzedzone wstępem metodologicznym, który ma umocować opracowanie w szerszym kontekście badawczym. Rzuca on nieco światła, ale i bez niego dalsza część wywodu byłaby zrozumiała dla zwykłego czytelnika; większość książki ma charakter opisowy – wpierw jest postawiony jakiś problem, a następnie dobrane są przykłady mające na celu zobrazowanie danej tezy. W rezultacie, być może z powodu wcześniej zaznaczonego braku znajomości metodologii, nie widać w książce korespondencji między początkowymi założeniami teoretycznymi, a późniejszym opracowaniem tematu.
Jeśli już mowa o przykładach, to warto zaznaczyć, iż autorka ograniczyła zbiór lektur, pośród których się porusza, w zasadzie wyłącznie do książek anglojęzycznych (wszystkie jednakże zostały przetłumaczone na język polski). Rodzimi autorzy pojawiają się z rzadka, nie są też głównymi źródłami analizy. Te natomiast nie są zaskakujące – wybór został ograniczony w zasadzie wyłącznie do klasyki fantasy, nie mogło więc zabraknąć książek Tolkiena, Howarda, Leibera, Le Guin, Norton czy Zelaznego. Chociaż czasem Łaba odwołuje się do innych tytułów, to właśnie na dziełach wyżej wymienionej grupy twórców obrazuje poruszaną przez siebie problematykę.
Samo podejście do tematu było dla mnie zaskakujące. Widząc tytuł spodziewałem się, być może mylnie, opracowania analizującego wykorzystanie różnych wzorców religijnych w fantasy; przerabianie systemów religijnych na potrzeby wymyślonych światów. Tymczasem autorka prezentuje zupełnie inne podejście: wybiera mianowicie pewne elementy, które pozornie nie kojarzą się z religią. I tak w książce omówione zostały na przykład systemy magii, typowe toposy fantastyki, czy wreszcie rola herosów i potworów. Wybór zdaje się być zaskakujący, ale przy zastosowanej argumentacji w większości przypadków wydaje się być uzasadniony. Okazuje się, że idei religijnych można czasami się doszukać w niespodziewanych miejscach. Fascynujące, jak nasze coraz bardziej zlaicyzowane życie jest jednak przesiąknięte religijnością.
Takie podejście do tematu powoduje, że wiele typowych dla fantasy elementów nagle staje przed oczami w innym świetle; czytelnik często nie zastanawia się nad korzeniami danego schematu, a po lekturze „Idei religijnych w literaturze fantasy” będzie na nie spoglądać zupełnie inaczej... rodzi to oczywiście pytanie, czy pisarze fantasy również są świadomi konotacji wykorzystywanych przez siebie wzorców, czy też stosują je tylko dlatego, że taka jest gatunkowa konwencja? Niezależnie od tego po przeczytaniu książki Łaby nasuwają się liczne refleksje, również związane z kwestią popularności fantasy.
Lektura pozwala również inaczej spojrzeć na niektóre z omawianych pozycji. Nie we wszystkich przypadkach autorka odkrywa przed czytelnikiem nowe treści, ale w kilku przypadkach podsuwa alternatywne sposoby interpretacji; nie ze wszystkimi rzecz jasna przychodzi się zgodzić. Niemniej jednak po zapoznaniu się ze stawianymi przez Łabę tezami, nachodzi ochota na przeczytanie omawianych przez nią książek właśnie pod tym kątem; wszakże pamięć ludzka jest zawodna i nie zawsze dokładnie pamięta się nawet tak istotne dla gatunku pozycje jak „Władca Pierścieni”, „Ziemiomorze” czy „Kroniki Amberu”.
Książka Łaby nie jest pozycją pozbawioną wad. Moim zdaniem ma charakter za bardzo opisowy, a zbyt mało analityczno-krytyczny. Zabrakło moim zdaniem również większego wykorzystania danych z załączonej do książki ankiety dotyczącej postrzegania fantasy; inna sprawa, że została ona przeprowadzona na bardzo niewielkiej próbce. Biorąc pod uwagę powyższe zastrzeżenia oraz fakt, że nie zawsze argumentacja i wnioski są przekonujące (literaturoznawstwo nie jest nauką ścisłą, więc mnogość interpretacji jest dopuszczalna), „Idee religijne w literaturze fantasy” pozostają jednak ciekawą pozycją, zmieniającą częściowo percepcję fantasy. Oby więcej takich książek się ukazywało.
Autor: Tymoteusz "Shadowmage" Wronka
Dodano: 2010-09-21 18:49:56
Sortuj: od najstarszego | od najnowszego
jmpiszczek - 19:23 21-09-2010
Mała reklama )
Jako, że ksiązka jest trudno dostępna w księgarniach, zainteresowanych zapraszam na stronę GKFu lub na Allegro.
|
|
|
Artykuły
Plaża skamielin
Zimny odczyt
Wywiad z Anthonym Ryanem
Pasje mojej miłości
Ekshumacja aniołka
Recenzje
McDonald, Ian - "Hopelandia"
antologia - "PoznAI przyszłość"
Chambers, Becky - dylogia "Mnich i robot"
Pohl, Frederik - "Gateway. Za błękitnym horyzontem zdarzeń"
Esslemont, Ian Cameron - "Powrót Karmazynowej Gwardii"
Sanderson, Brandon - "Słoneczny mąż"
Swan, Richard - "Sprawiedliwość królów"
Iglesias, Gabino - "Diabeł zabierze was do domu"
Fragmenty
McCammon, Robert - "Łabędzi śpiew"
Vaughn, S.K. - "Astronautka"
Howey, Hugh - "Pył"
Simmons, Dan - "Lato nocy"
McCammon, Robert - "Pan Slaughter"
Spinrad, Norman - "Żelazny sen"
Wyndham, John - "Poczwarki"
Holdstock, Robert - "Lavondyss"
|