George Pelecanos to popularny autor kryminałów, a przynajmniej taką informację można znaleźć w opisie na czwartej stronie okładki. Do znawców tego gatunku nie mogę się zaliczyć, ale od kiedy zapoznałem się z twórczością Marka Krajewskiego, rozglądam się za podobnymi książkami. Dlatego z pewną nadzieją sięgnąłem po najnowszą powieść pisarza zza wielkiej wody.

„Zawrócić” dzieli się na dwie części. W pierwszej poznajemy wydarzenia z przeszłości i tam też znajdziemy opis zbrodni. Rok 1972, w Stanach mimo pewnych zmian, wciąż powszechna jest dyskryminacja rasowa. Poznajemy bohaterów, młodych Afroamerykanów mieszkających w biednej dzielnicy Waszyngtonu, którzy wieczorem spędzają wolny czas na swoim osiedlu, oraz młodych białych mieszkańców lepszej dzielnicy, którym w tym samym czasie zaczęło się nudzić. Krążąc samochodem po mieście, trafili w końcu do murzyńskiej dzielnicy; dalszych wydarzeń można się domyślić. Oczywiście, jak to w kryminałach, jest trup, są również inni poszkodowani. Zabrakło za to postaci policjanta, który poprowadziłby sprawę. Zabrakło go, ponieważ nie był potrzebny. W przypadku zdarzenia z Heathrow Heights długie śledztwo jest niepotrzebne, sprawa jest prosta i wydaje się w ogóle nie pasować do kryminalnej konwencji.

W drugiej części powieści przenosimy się o trzydzieści pięć lat do przodu. Wraz z nią moje nadzieje na typową powieść kryminalną rozwiały się ostatecznie. Dowiadujemy się oto, jak potoczyło się życie osób zamieszanych w zdarzenie z Heathrow Heights, a akcja kręci się głównie wokół trzech postaci. Alexa Pappasa, syna greckiego emigranta, który brał udział w wydarzeniu z lat 70. i został dotkliwie pobity. Teraz prowadzi lokal, który przejął po ojcu. Drugim bohaterem jest Raymond Monroe, terapeuta pracujący z żołnierzami, którzy powrócili do kraju ciężko ranni, a trzecim Charles Baker, drobny przestępca, który w przeciwieństwie od Monroe’a nie potrafił wyjść na prostą. Są również bohaterowie drugoplanowi, pełnią jednak raczej tylko rolę scenograficzną. O trójce głównych bohaterów wiele dobrego też nie można powiedzieć. Nie wzbudzają (może poza Charlesem Bakerem) żadnych emocji, ani pozytywnych, ani negatywnych. Są nijacy.

Fabuła powieści nie olśniewa, opowiedziana historia wypada blado. Zakończenia można się domyślić wcześniej, podobnie – odgadnąć, jakie decyzje podejmą bohaterowie. Z zagadką przygotowaną przez Pelecanosa czytelnik też nie powinien mieć problemów. Książce brakuje punktu kulminacyjnego, momentu, w którym akcja zaskoczyłaby czytelnika i ponownie zaskarbiła jego ciekawość. Nie wiem, czy to przejaw autoironii autora, ale w pewnym momencie w usta bohatera wkłada zdanie o tym, że kryminały w telewizji mają na celu pokazać widzowi, że przestępstwo nie popłaca, policja odnajdzie przestępcę i prawie wszystko dobrze się skończy. To samo można powiedzieć o „Zawrócić”. Książka ma na celu pokazać czytelnikowi że na końcu i tak zwycięży dobro. Że z czasem człowiek może się zmienić, dorosnąć i wtedy dzięki dobrym chęciom można naprawić krzywdy z przeszłości. Autorowi zdarzyło się też powtórzyć w powieści pewną scenę i również nie wiem, czy był to celowy zabieg, czy nie. Może Pelecanos chciał podkreślić, że pewne rzeczy mimo mijającego czasu się nie zmieniają. Sposób, w jaki autor zakomunikował ten fakt, wydaje mi się mało subtelny, równie dobrze mógł w nawiasie zostawić dopisek (tę scenę należy przemyśleć). Oczywiście mogę się mylić, niewykluczone, że to po prostu niedopatrzenie ze strony pisarza.

„Zawrócić” to raczej powieść obyczajowa niż kryminał. Co jakiś czas powracała do mnie myśl, że książka pasuje bardziej do tego samego gatunku co filmy z serii Okruchy Życia emitowane co środę w telewizji publicznej. A jeśli jednak ktoś uparłby się tę powieść umieścić pośród kryminałów, to jej odpowiednikiem mógłby być przeciętny odcinek, bardzo przeciętnego serialu. Opowiedziana historia niewiele straciłaby, gdyby przedstawić ją za pomocą innej konwencji, na przykład romansu. Ciężko mi znaleźć argumenty, które zachęcałyby do sięgnięcia po „Zawrócić”. Znacznie łatwiej wskazać, dlaczego nie warto tej książki czytać.