Powiedzenie „Nie szata zdobi człowieka, lecz człowiek szatę” idealnie odnosi się do okładek książek i ich zawartości. Jakże często w straszącej swoim widokiem obwolucie tkwi wybitna powieść, a jednocześnie za piękną, lakierowaną okładką czai się popis czystej grafomanii. Okładki to także oznaka przemijania. Kto dziś jeszcze pamięta pierwsze książki Fabryki Słów, które swoim wyglądem bardziej zniechęcały niż zachęcały do kupna albo „czarną serię” Maga? Coraz trudniej znaleźć także książkę fantasy reklamującą się roznegliżowaną barbarzynką z wielkim mieczem, co kiedyś było standardem. Dzisiaj rodzimi wydawcy coraz rzadziej kopiują zagraniczne wzorce, a stawiają na nowatorskie projekty, które równie często wabią, co odrzucają. Na pewno nie pozostawiają obojętnym.

Takim eksperymentem jest dla mnie okładka zbioru opowiadań Rafała Dębskiego „Serce teściowej”. Nie będę ukrywał – wyjątkowo paskudna, a na dodatek niemająca nic wspólnego z zawartością książki. Owszem, w tytułowym utworze pojawia się rzeczona teściowa, ale z pewnością nie przypomina ona postaci z kiepskiego kawału. Jeśli Fabryka Słów chciała zaskoczyć, zaszokować, zaciekawić to na pewno jej się udało. Z drugiej strony tego typu bohomaz mógł wpłynąć odstręczająco na część potencjalnych czytelników. Bo jak z taką książką pojawić się w towarzystwie? A i w autobusie dziwnie na człowieka patrzą. Wiem, bo sam tego doświadczyłem. Szkoda, gdyż sama zawartość książki jest jak najbardziej warta uwagi.

„Serce teściowej” to zbiór opowiadań składający się z jedenastu utworów. Nie udało mi się dotrzeć do pełnej bibliografii autora, ale z tego co jest mi wiadomo, przynajmniej część z nich była już wcześniej opublikowana w „Feniksie” czy „SFFiH”.

Pierwsze sześć utworów¹⁾ to humoreski fantasy, które przywodzą na myśl „Antybaśnie” Marcina Wolskiego. Obu autorów oprócz mocno ironicznego poczucia humoru łączy zapał do przekształcania znanych motywów z bajek i baśni. Niby mamy stereotypowego rycerza walczącego ze smokiem, dżina spełniającego życzenia czy Śpiąca Królewnę – nie liczmy jednak na klasyczną wersją opowieści pióra Andersena czy braci Grimm. U Dębskiego nie każdy dobry uczynek będzie wynagrodzony, a prawda często okazuje się dużo bardziej złożona. Autor bawi i zwodzi czytelnika, ale równocześnie ukazuje ludzkie przywary. I wszystko to, podane lekko, czyta się z przyjemnością.

Jednakże humoreski fantasy to tylko jedno oblicze „Serca teściowej”; pozostałe utwory są już pisane „na serio”, a ich tematyka jest dużo bardziej różnorodna. Dzięki temu czytelnik ma szansę zapoznania się z pełnym wachlarzem możliwości autora. Dębski prezentuje się zarówno jako literat nawiązujący do dzieł rosyjskich klasyków („Kura”), pisarz powieści historycznych („Invidia”, „Cena spokoju”), twórca horrorów („Różaniec z bursztynu”, „Demony starszyzny Gawriłowa”) czy futurystycznych thrillerów szpiegowskich („Festung Oels”). Warto przy tym zaznaczyć, że o ile część pisarzy, jak chociażby Andrzej Pilipiuk, zawsze pozostaje sobą i ich utwory literacko są do siebie podobne to autor „Serca teściowej” w każdym tekście pokazuje inną twarz.

Dużym atutem prozy Dębskiego są również bohaterzy. Celowo używam tutaj słowa „bohaterzy”, ponieważ autorowi udało się w wymyślone postaci tchnąć życie. I obojętnie czy będziemy czytali o średniowiecznym rycerzu czy oficerze NKWD, każda z tych osób ma własną, wyrazistą osobowość. Jest to o tyle istotne, że autor często stawia przed nimi prawdziwe wyzwania i zmusza do podejmowania trudnych decyzji.

Z „Sercem teściowej” Rafała Dębskiego jest podobnie jak z niektórymi owocami, pod mało atrakcyjną powłoką kryje się smakowita zawartość, którą człowiek chce się nacieszyć jak najdłużej. Dostajemy zbiór ciekawych, a równocześnie dobrze napisanych opowiadań, w którym każdy znajdzie coś dla siebie. Oczywiście, można pewne rzeczy autorowi zarzucić. Część utworów, szczególnie z pierwszej części zbioru, jest przewidywalnych, gdzieniegdzie zaś szwankuje fabuła. Są to jednak mało istotne wady, które w żaden sposób nie umniejszają jakości całej książki.

---

¹⁾ „Dlaczego rycerz nie przeląkł się smoka”, „Wilczy dołek czyli jak zostać smokiem”, „Fliegritterzy”, „Żmija na stojąco”, „Serce teściowej”