„Historia pana B.” Clive’a Barkera to książka nietypowa z kilku powodów. Pierwsza rzecz, która ją wyróżnia, to twarda okładka z obwolutą stylizowaną na starodruk, „postarzane” kartki, szycie. Niemniej intrygująco jest po otwarciu. Już pierwsze zdania – „Spal tę książkę. Pośpiesz się. Zrób to. Teraz, póki jeszcze czas. Spal ją. Nie patrz na następne słowo. Słyszysz, co mówię? Ani. Słowa. Więcej” – sugerują, że będziemy mieli do czynienia z czymś nieszablonowym. Mamy więc do czynienia z bardzo ciekawą formą, a jak z treścią?

„Historia pana B.” to kilka przenikających się wątków. Główny to dzieje demona zaklętego w karty książki - Jakaboka Botcha (pan B.), a równocześnie narratora całej powieści. Z jego ust dowiadujemy się o życiu w piekle, a także poznajemy okoliczności, w jakich znalazł się na Ziemi. To właśnie tutaj B. poznaje Quitoona, z którym odbywa wędrówkę po średniowiecznym świecie. Nie będzie to zwykła podróż.

Drugim równie ważnym motywem książki Barkera jest Słowo i jego znaczenie w dziejach ludzkości. Pana B. już od dzieciństwa fascynowała moc zawarta w znakach zapisanych na papierze. Sam był słabą istotą, więc pragnienie zemsty i prawdziwe uczucia mógł jedynie przelać na papier, co stanowiło dlań namiastkę siły. Potęgę Słowa znają także zastępy niebieskie i piekielne hufce - stąd jedną z najważniejszych scen w książce jest rozprawa nad wynalazkiem druku. Czy wolno dać ludziom tak wielką władzę? Jak wykorzystają oni odkrycie Gutenberga: na chwałę Niebios czy ku uciesze demonów? Słowo potrafi bowiem nie tylko zbawić, ale i zgubić duszę.

„Historia pana B.” nie są książką łatwą w odbiorze. Po intrygującym początku, gdzieś w połowie powieści tempo mocno spada i fabuła staje się nużąca. Nie do końca zdaje egzamin forma dialogu pomiędzy panem B. a czytelnikiem. W pewnym momencie odniosłem wręcz wrażenie, że autor utracił kontrolę nad tym, co pisze. Pojawiają się podobne frazy, powtarzają argumenty - to co świadczyło o oryginalności książki, staje się wadą. Szczególnie męcząca jest końcówka, składająca się głównie z monologu pana B. Miejscami czytelnik ma ochotę przeskoczyć kilka stron, żeby w końcu dobrnąć do ostatniej strony.

Czy oznacza to, że mamy do czynienia z nieudanym eksperymentem? I tak, i nie. Zawiedzeni mogą się poczuć miłośnicy dotychczasowej prozy pisarza, ponieważ „Historia pana B.” nawet jak na standardy Barkera jest rzeczą nietypową. Owszem, nie brakuje elementów charakterystycznych dla twórczości autora: makabry ocierającej się o gore czy lekko zaakcentowanego wątku gejowskiego, ale są one tylko dodatkami. Bardziej usatysfakcjonowani mogą być wielbiciele nowatorskiej formy, o ile nie zrazi ich przynależność gatunkowa powieści. Najlepiej jednak jak zawsze samemu sięgnąć po książkę i ocenić – czy warto ją przeczytać, czy spalić.