Polskie wydanie „Ustroju świata” rodzi w bólach. Opóźnienia i duże przerwy pomiędzy ukazywaniem się kolejnych tomów sprawiają, że fani twórczości Neala Stephensona są wystawieni na ciężką próbę. Należąc do nich, wyjątkowo się nie spieszyłem z lekturą poszczególnych tomów. Jednakże wszystko wskazuje na to, że premiera ostatniej odsłony „Cyklu Barokowego” nastąpi w najbliższych dniach. Nadeszła zatem pora na zmierzenie się z drugim tomem „Ustroju świata” i ocenienie, w jaki sposób przygotowuje czytelnika do zakończenia tego niezwykle rozbudowanego projektu literackiego.

Fabuła nie przynosi niespodzianek, kontynuuje wątki z poprzedniej części powieści. Daniel Waterhouse i Isaac Newton nadal poszukują Jacka Mincerza, który, jak podejrzewają, stoi za ostatnimi wydarzeniami w Londynie. Dochodzi też do coraz gwałtowniejszych starć między wigami a torysami w sprawie sukcesji po przeżywającej swe ostatnie chwile królowej Annie. Opowiedzenie się po którejś ze stron to nie tylko wybranie przyszłego władcy i panującej religii, ale również zadeklarowanie się za określonym porządkiem świata i systemem gospodarczym. Na scenie pojawiają się dawno niewidziane, co najwyżej wspominane, postaci. Ich pojawienie się nadaje biegowi wydarzeń dodatkowego przyspieszenia, rezultatem czego jest zamknięcie (a przynajmniej tak się wydaje, bo w przypadku Stephensona nigdy nie można być tego pewnym) niektórych wątków. Szczerze powiedziawszy nie spodziewałem się, że nastąpi to tak szybko. Jednakże nowe tajemnice i zakręty fabularne sprawiają, że w ostatnim tomie cyklu z pewnością również nie zabraknie emocji.

Przy okazji recenzowania pierwszej części „Ustroju świata” narzekałem trochę na tempo akcji, brak silniejszego akcentu fabularnego, który przyciągnąłby czytelnika czymś więcej niż tylko scenerią, wiernym oddaniem realiów epoki. W drugiej odsłonie powieści jest pod tym względem o wiele lepiej. Wydarzenia, jak tłoki Maszyny Dźwigającej Wodę za Pomocą Ognia, ruszają z miejsca bardzo powoli, ale gdy już nabiorą właściwego sobie tempa, nic nie może ich zatrzymać, porywając za sobą zarówno bohaterów powieści, jak i śledzącego ich los czytelnika. Z tej perspektywy można ocenić, że pierwszy tom był przysłowiową ciszą przed burzą.

Nieodłączną cechą twórczości Stephensona jest humor, czasem całkowicie jawny, innym razem przemycany między wierszami. Pod tym względem drugi tom „Ustroju świata” nawiązuje do najlepszych dokonań tego autora. Zabawnych scen i dialogów jest w książce wiele, mnie najlepiej w pamięci utkwiły rozważania Waterhouse’a o pasztecikowatości pasztecika w ruchomym układzie odniesienia – fragment równie udany co słynne przepisy dotyczące PT w „Zamieci”.

Jak już się czytelnicy do tego przyzwyczaili, Stephenson wykorzystuje różne formy przekazu. W omawianej książce mamy nie tylko narrację typową dla powieści, ale również listy czy rodzaj dziennika, a sama książka zaczyna się od opowieści stylizowanej na baśń. Także w samej fabule Stephenson czerpie z różnych źródeł. W drugim tomie „Ustroju świata” odnajdziemy wiele elementów powieści detektywistycznej czy szpiegowskiej, a także takich, które nasuwają skojarzenia z książkami spod znaku płaszcza i szpady. Widać, że Stephenson nie boi się eksperymentować; mało tego, on się bawi stylami i konwencjami. To w pełni świadome działanie znamionuje wysoki kunszt pisarski – ale przecież wiemy o tym nie od dziś, nieprawdaż?

Trudno jest napisać cokolwiek oryginalnego (ba, ciężko się w ogóle nie powtarzać) o kolejnym tomie cyklu, tym bardziej będącym de facto środkową częścią powieści. Pozostaje więc jedynie podkreślić raz jeszcze: „Cykl Barokowy” jest jedną z najciekawszych propozycji na naszym rynku okołofantastycznym i jeśli ktoś lubi pełne rozmachu, rozbudowane, wielowątkowe fabuły, w których rojno od niuansów i ciekawostek, to powinien sięgnąć po cykl Neala Stephensona. Z dużym prawdopodobieństwem się nie zawiedzie.