Wojciech Szyda zadebiutował już ładnych parę lat temu, ale do tej pory dał się poznać przede wszystkim jako twórca całkiem udanych opowiadań¹⁾. Porozrzucane po różnych miejscach w większości zostały zebrane w zbiorze „Szlak cudów”. Był to niejako przekrój przez twórczość poznańskiego pisarza; odkrywał tematyki, po jakich porusza się w swoich tekstach. Poczesne miejsce wśród nich zajmują zagadnienia związane ze śmiercią i religią. W „Mieście Dusz” Szyda podtrzymuje zainteresowanie tym nurtem.

Miasto. Nikt nie wie, jak się ono nazywa, wydaje się zawieszone w niebycie. Jednakże to, co się w nim dzieje, z okładem starczyłoby dla większego obszaru. Trwa walka o ludzkie dusze – i to w znaczeniu dosłownym. Tajemniczy Kodeks Praski, księga wiedzy alchemicznej, ujawnia tajniki odłączenia na stałe duszy od ciała bez szkody (a może nawet z zyskiem) dla tego drugiego. To, co początkowo było ciekawostką, później modą, teraz stało się potężnym ruchem ideologicznym. Ludzie wyzbywają się dusz, by cieszyć się pełną wolnością, uwolnieniem spod zwierzchności Boga. Oczywiście taki obrót spraw nie odpowiada Kościołowi. Powstrzymać ekspansję bezdusznych ma Policja Eschatologiczna, specjalny zakon powołany w celu przechwytywania porzuconych dusz oraz ewentualnej ich ponownej implementacji do ciał... niekoniecznie tych, które opuściły. Bowiem u Szydy dusza i psychika nie są jednością, choć są ze sobą powiązane.

Głównym bohaterem jest brat Tymoteusz, członek Policji Eschatologicznej. Początkowo wierny jej zasadom zostaje oddzielony od organizacji i musi sam sobie rodzić z wątpliwościami i pokusami. Jego wewnętrzna walka ma kluczowe znaczenie dla rozwoju wypadków. Rys psychologiczny jest rozbudowany, a przemiany logicznie wynikają z przerzyć i przemyśleń. W opozycji do niego stoją dwie inne postaci: Romero, eschatologiczny renegat; i Cohen, świeżo upieczona bezduszna. W porównaniu z Tymoteuszem są słabo zarysowani, a o ich motywach niedostatecznie wiele wiadomo. Szczególnie dotyczy do Cohen, która w pewnym momencie znika na dłuższy czas ze sceny, by później odegrać istotną rolę w zakończeniu... jednakże słabo umotywowaną.

Choć świat przedstawiony poznajemy z perspektywy trójki bohaterów, to tak naprawdę nie grają oni (może oprócz Tymoteusza) pierwszych skrzypiec w powieści. Odnoszę wrażenie, że dla Szydy najważniejszą rzeczą była konstrukcja świata przedstawionego. To jemu – zresztą bardzo słusznie – podporządkowane są postaci i rozwój fabuły. O samym pomyśle wiele napisać nie mogę, gdyż na jego odkrywaniu zasadza się akcja powieści. Powiem tylko, iż jest on dosyć spójny, konsekwentnie przeprowadzony.

Powieść początkowo jest utrzymana w kryminalnej konwencji. Jest śledztwo dotyczące porzuconych dusz, jest poszukiwanie przez brata Tymoteusza zapomnianej przeszłości, jest w końcu również odkrywanie praw rządzących Miastem Dusz. Jednakże z czasem pierwsze dwa wątki schodzą na dalszy plan, zdominowane przez trzeci. Mnożą się domysły, spekulacje i fałszywe tropy. Niestety odbija się to na przyjemności płynącej z lektury, gdyż narracja staje się rwana i niespójna. Powieść sprawia wrażenie przeładowanej. Trochę zawiodła również konstrukcja. Kulminacja napięcia nie ma miejsca w końcówce, a mniej więcej w dwóch trzecich książki, później z tekstu uchodzi powietrze i autorowi nie udaje się już tego nadrobić nawet dynamiczną końcówką.

„Miasto Dusz” to przede wszystkim konsekwentnie realizowany oryginalny pomysł na konstrukcję świata, nie tylko w sferze wizualnej, ale głównie teoretycznej. Wymieszanie dość wartkiej fabuły z tematyką zahaczającą o teologię i filozofię tworzy wybuchową mieszankę. Książka stawia liczne pytania, a autor tylko na niektóre z nich odpowiada. Nie trzeba rzecz jasna traktować ich na poważnie, ale warto się nad niektórymi pytaniami zastanowić. Nic to nie kosztuje, a może zaowocować ciekawymi spostrzeżeniami.

Jeśli „Miasto Dusz” rozpatrywać wyłącznie jako rozrywkową, kryminalną fantastykę, to odbiorca po bardzo obiecującym otwarciu może poczuć się zawiedziony i rozczarowany zakończeniem. Jeżeli jednak od lektury oczekuje się nieco intelektualnej gimnastyki, powieść Szydy powinna spełnić oczekiwania. Nie jest to książka idealna. Ma trochę wad, lecz w dużej mierze są one rekompensowane. Jak na razie w moim prywatnym rankingu tegorocznych polskich powieści jest to jedna z ciekawszych pozycji.

---

¹⁾ W 2005 roku nakładem SuperNowej wydał co prawda powieść „Hotel Wieczność”, lecz przeszła ona bez echa i została przyjęta raczej chłodno przez większość krytyków, w przeciwieństwie do innych utworów tego autora.