Wskrzeszona właśnie przez wydawnictwo Solaris legendarna antologia z lat siedemdziesiątych „Kroki w nieznane” ma programowo nawiązywać do swej antenatki sprzed trzydziestu lat. Zatem słusznym wydaje się być oczekiwanie od niej rzetelnego przeglądu nowych prądów oraz tematów współczesnej fantastyki – niekoniecznie naukowej, albowiem z podtytułu przymiotnik ten został usunięty. Współczesności redaktorzy nadali temu projektowi stosunkowo szerokie ramy, wybierając do publikacji opowiadania wydane w oryginale w latach 1986-2005. Dominują utwory zeszłoroczne oraz liczące sobie ponad dziesięć lat, pochodzące z kręgu anglojęzycznego.

Zaledwie dwa opowiadania w zbiorze zostały stworzone przez autorów rosyjskich, przy czym opowiadanie guslarskie Bułyczowa trudno określić mianem reprezentanta nowych tendencji. Drugie z nich, autorstwa Władimira Wasiliewa, jest do szpiku kości rosyjskie, zaś fabularnie nawiązuje do wielkich postaci fantastyki zza wschodniej granicy – braci Strugackich. Szczerze mówiąc, podobna fantastyczna opowieść z pogranicza snu i jawy nie byłaby żadnym zaskoczeniem nawet przed trzydziestu laty. Sporym zawodem w przypadku antologii wydanej przez Solaris jest całkowite pominięcie fantastyki zachodnio- i środkowoeuropejskiej, którą wydawnictwo przecież stara się przedstawiać polskiemu czytelnikowi, jak również znakomitej fantasy ze wschodu.

Wybór opowiadań z anglojęzycznego kręgu kulturowego jest, rzecz jasna, subiektywny, toteż obok autorów o ugruntowanej pozycji (jak Suzy McKee Charnas i China Mieville) znajdziemy pisarzy mniej znanych (dla przykładu, Kelly Link). Obok prozy zaangażowanej i głęboko humanistycznej zamieszczono opowiadania najwyraźniej realizujące głównie cel formalny. Zakres poruszanej tematyki jest stosunkowo szeroki. Za najlepsze z przedstawionych opowiadań (de facto, większość z nich w terminologii angielskiej należałoby określać z uwagi na objętość mianem novelettes) uważam „Moralność wirusologa” Grega Egana, łączące poważną tematykę z olśniewającą przejrzystością stylu, pozbawione zbędnych fajerwerków i ozdobników. Dzięki temu ma ono w sobie klasyczny urok najlepszych opowiadań Asimova, poruszając w ożywczy sposób kilka niezwykle aktualnych – a nawet ponadczasowych – problemów. Przypomina najlepsze fragmenty twórczości Roberta J. Sawyera, stanowczo zbyt słabo znanego w Polsce.

Niestety, obok świetnych przykładów rozwoju fantastyki, znajdziemy też w „Krokach w nieznane” przedstawicieli ślepej uliczki, jaką jest fascynacja formą. Być może po części winę za to należy przypisać tłumaczom, ale czasami styl wybranych utworów jest zbyt chaotyczny, zbyt gęsty, aby ich przekaz był klarowny i uderzający. Mam na myśli szczególnie dość ohydne opowiadanie Michaela Blumleina.

Kilka utworów wydaje mi się mówić niemalże o niczym, jak „W miesiącu athyr” Elizabeth Hand, „Klamociarz” Cory’ego Doctorowa czy „Nocą w Telewizyjnym Mieście” Paula di Filippo. Niektóre wskazują na spory potencjał autora, lecz wymagają dopracowania warsztatowego – do tej kategorii zaliczyłbym nowelki Kelly Link oraz Kathleen Ann Goonan. Z kolei opowiadanie Miéville’a należałoby, moim zdaniem, potraktować raczej jako propagandowy tekst antyglobalistyczny niż literaturę fantastyczno-naukową – a w każdym razie mieści się w fantastyce nie bardziej niż dzieła Orwella.

„Kroki w nieznane” są, zaiste, wartościowym przeglądem autorów mało znanych w naszym kraju. Pozostaje więc tylko żywić nadzieję, że seria będzie kontynuowana, a proponowany zestaw twórców wraz z mijającymi latami będzie się poszerzał, tak w obrębie fantastyki anglosaskiej jak i geograficznie. Na koniec jedno zastrzeżenie, które wpłynęło na ocenę – gdyby tylko Solaris zatrudnił wreszcie porządnego korektora! Najlepiej, gdyby kandydat wykazał się znajomością reguł odmiany imion obcojęzycznych, a zwłaszcza wiedzą, kiedy należy końcówkę oddzielać apostrofem.