W latach 80. XX wieku Marion Zimmer Bradley nie była już młodą pisarką. Miała pokaźny dorobek z gatunku fantasy i fantastyki naukowej, pisała wiele, mając za sobą lata, w których publikowała nawet po dwie książki rocznie. A jednak największym sukcesem okazała się właśnie jej późna powieść „Mgły Avalonu”, wydana na początku 1983 roku. Zdobyła uznanie czytelników i krytyków, zgarniając nagrodę Locus za najlepszą powieść fantasy (tę samą, którą w 1978 dostał Tolkien, w latach 1988-1990 Orson Scott Card, a później Martin, Gaiman, Pratchett... w zasadzie cała ekstraklasa współczesnego fantasy). Przede wszystkim jednak stała się bestsellerem, którym Bradley zapisała się złotymi zgłoskami w historii literatury popularnej.

Skąd to uznanie? Wszak „Mgły Avalonu” to historia – wydawałoby się – dobrze znana, opowiadająca o złej czarownicy i jej konflikcie z Okrągłym Stołem, któremu przewodniczy Król Artur. A jednak Bradley nieco ją komplikuje (to zresztą przysłowiowa „cegła” licząca przeszło 1100 stron), odsłaniając nietypowe perspektywy, wiarygodne motywacje i trochę inny sens popularnej legendy.

Zacznijmy może od tego, że „Mgły Avalonu” są poparte solidnym przygotowaniem nie tylko różnych wariacji Brytyjskiej legendy, ale też historii tego kraju, jego pogańskich wierzeń i obyczajów. To stara szkoła literatury fantastycznej, gdzie każdy zmyślony element ukazywany jest w kontekście niemal historycznym, nadającym całości znamiona prawdopodobieństwa. Nie chodzi o to, że powieść ma pretensje do bycia studium historycznym, lecz że znajduje uwiarygodnienie w źródłach, których fantastyczność bierze się tylko z ich starości – są tak odległe, że niemal baśniowe. Bradley miesza elementy historyczne, legendarne i całkowicie fikcyjne, tworząc zwartą i piękną opowieść.

Inna sprawa, to jej opowiedzenie z zupełnie innej perspektywy. I to podwójnie: raz, że główną bohaterką i narratorką powieści autorka czyni Morganę, czyli w „oryginalnej” wykładni główną przeciwniczkę Artura; dwa, że pozostałe postaci, na których koncentruje się akcja, to także kobiety – matki, żony, siostry władców i rycerzy. Te, które w legendach się pojawiają, ale zawsze w cieniu mężczyzn. W tym sensie „Mgły Avalonu” mogą uchodzić za literaturę feministyczną. Z pewnością zaś zasługują na miano literatury kobiecej, w której emocje i uczucia stają się równie ważne, jak wydarzenia, a momentami ich opis przeważa nawet nad akcją.

„Mgły Avalonu” są powieścią ważną, ponieważ Bradley osnuwa historię na ramach konfliktu między starym a nowym światem, reprezentowanymi kolejno przez matriarchalne pogaństwo i patriarchalne chrześcijaństwo. To historia cywilizacyjnego przełomu, która tym razem, jako fikcja, nie jest pisana przez zwycięzców.

Tak świetna książka, z tak doskonałą sprzedażą, nie mogła zamknąć się w jednym tomie i faktycznie jej autorka – później z pomocą Diany L. Paxson (a po śmierci Bradley w 1999 roku, samodzielnie przez Paxson) – napisały jeszcze sześć powieści składających się na cykl Avalonu, przy czym później napisane książki opowiadają o czasach sprzed „Mgieł Avalonu”. Czy i one ukażą się przy okazji wznowienia – nie wiem, ale bez względu na to warto sięgnąć po tę powieść, ponieważ pozostaje ona bardzo aktualna, opowiada o podziałach, które wciąż i wciąż od nowa rozgrywają się także na naszych oczach.