O Stanisławie Lemie i jego dziełach napisano już bardzo wiele; książki w istotnej części biograficzne opublikowali Stanisław Bereś i Tomasz Fiałkowski, a także syn pisarza, Tomasz Lem, niedawno pojawiła się pozycja Agnieszki Gajewskiej „Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema”, są opracowania typowo naukowe, książki autorów zagranicznych, wreszcie bardzo obszerne i częściowo publicznie dostępne kolekcje listów. Pomimo to w biografii największego polskiego autora i myśliciela związanego z fantastyką naukową wciąż można znaleźć zagadki, puste miejsca, nieznane szerzej anegdotki. Właśnie ta obserwacja, połączona z długoletnią fascynacją Lemem, stanowi punkt wyjścia do wydanej wspólnie przez Agorę i Czarne książki Wojciecha Orlińskiego ”Lem. Życie nie z tej Ziemi”. Warszawski dziennikarz, niewątpliwie jeden z czołowych polskich lemologów, po skupiającym się na twórczości słynnego krakowianina leksykonie „Co to są sepulki? Wszystko o Lemie” zajął się tym razem opowieścią o życiu swojego ukochanego autora.

”Lem. Życie nie z tej Ziemi” wpisuje się we współczesny trend rezygnowania w prozie non-fiction z przezroczystości autora. Orliński opowiada o Lemie, ale też o swoich związanych z nim poszukiwaniach, dodając do zasadniczego nurtu narracji liczne osobiste komentarze i koncentrując się na własnych fascynacjach (stąd więcej w książce szczegółów dotyczących kolejnych aut niż górskich wędrówek). Pozwala sobie na interpretacje czy stawianie hipotez dotyczących nieznanych elementów życia swojego bohatera, za każdym razem jednak rzetelnie oddzielając fakty ustalone od prawdopodobnych czy tylko możliwych i odwołując się do wcześniej opublikowanych tekstów. W zrozumiały sposób szczególną uwagę poświęca losom młodego Lema podczas kolejnych okupacji Lwowa, o których stosunkowo najmniej wiadomo. Celnie zwraca uwagę na liczne sytuacje, w których krakowski pisarz w wywiadach świadomie zaciemniał kwestię swojego pochodzenia i jego wojennych konsekwencji, jednocześnie umieszczając opisy własnych strasznych doświadczeń w różnych powieściach (właśnie tej kwestii, jak pisze wielokrotnie Orliński, poświęcona jest wspomniana wcześniej książka Gajewskiej).

Pojawiający się na stronach książki obraz geniusza przywołuje na myśl „Ostatnią rodzinę”, niedawny film Jana Matuszyńskiego o rodzinie Beksińskich. Szerokości horyzontów intelektualnych i przełomowości przemyśleń towarzyszy normalność, przeciętne na swój sposób życie rodzinne pełne zwykłych, codziennych kłopotów. Biografia Orlińskiego staje się nieuchronnie w dużej części opowieścią o PRLu, o tym, jak się w komunistycznej Polsce żyć dało, i jak żyć było trudno. Z opowieści przebija regularnie sympatia i podziw autora do swojego bohatera – Lem ze stron książki nie jest niezłomnym, odległym herosem, a raczej „zwykłym genialnym człowiekiem”, postrzegającym świat z humorem, a jednocześnie widzącym jego przyszłość w czarnych barwach. Co warto podkreślić, warszawski dziennikarz docenia niezwykłość krakowskiego środowiska intelektualnego, pozwalającego Lemowi zyskać wyjątkową wśród pisarzy wiedzę naukową i wyjątkowe wśród fantastów obycie literackie. Kto nie chciałby zresztą trafić na imprezę, na której dałoby się porozmawiać z Lemem, Sławomirem Mrożkiem, a nawet młodym błyskotliwym krakowskim księdzem, Karolem Wojtyłą…

Książka Orlińskiego jest skierowana raczej do tych, którzy już coś o twórczości Lema wiedzą, choć można w niej znaleźć też krótkie omówienia niektórych utworów krakowskiego pisarza. Lektura opowieści o życiowych perypetiach największego z polskich (i jednego z największych światowych) fantastów skłania jednocześnie do powrotu do jego powieści i opowiadań. W tym przypadku trudno chyba o silniejszą rekomendację.