Trylogia, której zwieńczeniem jest „MaddAddam” powstała na przestrzeni jedenastu lat (2003-2013). Jej ostatnia część niedawno ukazała się po raz pierwszy w Polsce. Do czasu jej wydania na polskim rynku twórczość Margaret Atwood ponownie stała się szeroko dyskutowana. Głównie za sprawą znakomitej adaptacji „Opowieści podręcznej” zrealizowanej dla platformy Hulu, która – czy to zbiegiem okoliczności, czy w sposób zamierzony – wbiła się w panujący polityczny i społeczny „klimat” związany z wyborem na urząd prezydenta USA, Donalda Trumpa, mizogina niesionego do władzy również przez populizm, rasizm i prymitywną ignorancję. Jednak trylogia MaddAddam nie dotyka tych samych problemów, co w „Opowieści podręcznej”. Choć nadal pozostaje w pewnej korelacji z triumfującym aktualnie ruchem ignorancji i głupoty (np. antyszczepionkowcy i negacja globalnego ocieplenia).

Cała trylogia nie jest żadnym politycznym czy jednostronnym światopoglądowym manifestem. W pierwszej części Margaret Atwood, pisząc o bio-apokalipsie, pokazywała przecież, do czego może doprowadzić nauka pozbawiona moralnych kompasów i postęp jedynie dla postępu. Bio-wynaturzenia, hodowanie nowych ludzi, genetyka. Nauka sprzężona z interesem korporacji, podporządkowana wyłącznie zyskowi doprowadziła w końcu do tego, co zrobił Derkacz w pierwszej części trylogii. Czyli przyniosła zagładę i tak upadającemu światu i zdegenerowanej technologicznie i kapitalistycznie ludzkości (o czym więcej w części drugiej, głównie przez pryzmat losów Toby). Ale w trzeciej części nie jest już tak pesymistycznie. Planeta uwolniona od zdeprawowanej ludzkości odradza się na gruzach dawnej cywilizacji. Choć jest to odrodzenie przewrotne, bo zostało „zrzucone” na barki nowych ludzi – stworzonych przez Derkacza, zmanipulowanych genetycznie tak, aby mogli uniknąć powtarzania błędów z przeszłości. Do tego bogiem-kreatorem stał się przecież człowiek, który uwalniając swoje dzieła, zabezpieczył się przed tym, aby nie stać się bogiem rzeczywistym, czyli zaprzeczeniem własnego zamysłu.

Jak wspomniałem wcześniej, nie jest to trylogia pisana jako manifest, ale w pierwszej części jej publicystyczna warstwa w fabule jest oczywista. Autorka pisze o wykreowanych bohaterach z czułością, a także z lekką ironią dystansuje się lub unika nadmiernej powagi. Fabularnie „MaddAddam” nie jest powieścią skomplikowaną. Również i tu autorka przeplata ze sobą Wczoraj (historia Zeba, mająca związek z MaddAddam, Ogrodnikami, Derkaczem) i Dziś (opieka „starych” ludzi nad „nowymi”, walka z ostatnim zagrożeniem). I jeśli jest to opowieść o drodze ludzkości do nowego raju – to dla nikogo nie będzie to miejsce pozbawione niebezpieczeństw i trosk.

Mitologizacja – to klucz do tej powieści i do całej trylogii. Przeszłość staje się mitem – żyje w opowieściach najpierw Jimmiego (w części pierwszej), potem Toby (w części drugiej, ale głównie w trzeciej) i samych Derkaczan (Czarnobrodego). W tej przeszłości zły świat zostaje oczyszczony przez boga – Derkacza i jego towarzyszkę Oryks, którym towarzyszy Jimmy. Kiedy bogowie odchodzą, zostaje Jimmy, którego miejsce w trzeciej części zajmuje Toby i jej towarzysze wywodzący się od Ogrodników. Ich z kolei Atwood użyła do religizacji natury w części drugiej. Stopniowo zatem publicystyka fabularna części pierwszej była wypierana przez mitologizację w koniecznej drodze do raju, jakim jest nowy świat, który nie jest wcale wspaniały dla tej resztki „starych” ludzi, skazanych na odchodzenie w przeszłość w nieuchronnym procesie starzenia się. Raj ten to nowe życie w harmonii z naturą. Nowy porządek to niewinni Derkaczanie i symbioza, jaką powoli tworzą z innymi ocalałymi gatunkami, głównie ze świnionami obdarzonymi szczątkową ludzką inteligencją (w wyniku eksperymentów genetycznych z hodowaniem ludzkich narządów).

Oczywistym narzędziem mitologizacji jest opowieść. A ta może żyć tylko i wyłącznie dzięki pamięci. Dzięki temu część trzecia trylogii staje się również stonowaną, refleksyjną i dającą nadzieję opowieścią nie tylko o upadku ludzkości i drodze do raju, ale także (lub przede wszystkim) o pamięci, która może ocalić, ale i przynieść zgubę. Margaret Atwood nie udziela żadnych odpowiedzi, nie moralizuje, ani nie agituje. Ale w opowiadanej historii daje bohaterom pocieszenie, szanse na spokój i spełnienie. Niezbędna gorycz i świadomość nieuchronności losu czyni ich ludzkimi, ale być może daje też czytelnikowi świadomość, że nie istnieją dobre, ani złe zakończenia ludzkiego losu.