Możemy dla tej recenzji przyjąć dwie strategie. Pierwsza opiera się na założeniu, że o Howardzie Philipsie Lovecrafcie wiecie wszystko, druga - że nie wiecie o nim nic. Pozwólcie, że przypuszczę waszą doskonałą niewiedzę, aby wprowadzić w literacki świat tego zbioru.

Lovecraft był amerykańskim pisarzem tworzącym głównie w latach 20. i 30. XX wieku. Był odludkiem, do ludzi wolał pisać, niż mówić, większość życia spędził w Providence na Rhode Island, a jego małżeństwo swym stażem dorównywało współczesnym celebrytom. Tyle że Lovecraft celebrytą zdecydowanie nie był. Choć pisał dużo i konsekwentnie, za życia nie zdobył specjalnego rozgłosu i często z trudem wiązał koniec z końcem. Dopiero po śmierci, kiedy masowy odbiorca zmienił nieco swój gust, na rynku literatury znalazło się nagle miejsce dla dziwacznych straszydeł z kart Lovecrafta.

Dziś ten osobliwy twórca należy do najbardziej rozpoznawalnych literatów, jakich wydały Stany. Do jego utworów nawiązują twórcy wschodnich mang i zachodnich kreskówek. Rozmaite wersje Cthulhu - najpopularniejszego potwora Lovecrafta - znajdziecie w komiksach i na koszulkach. Chociaż Hollywood nie szarpnęło się jeszcze na wysokobudżetową adaptację któregoś z jego opowiadań, kilka z nich zostało zekranizowanych przy skromniejszych budżetach. Słowem: Lovecraft jest dziś wszędzie, stał się produktem kultury masowej i... wydaje się, że znów jest czytany z rzadka.

Nie jest to takie dziwne. Proza Lovecrafta jest prozą trudną. Artysta kreuje przed nami wizje niemożliwe, fantazyjne tak dalece, że trudne do oddania za pomocą słów. Zaginione miasta, w jakich znajdują się nagle nieszczęśni bohaterowie opowiadań Lovecrafta posiadają "cyklopową architekturę" zasadzającą się na "geometrii nieeuklidesowej". Wszystko to ciężko sobie wyobrazić i jeszcze ciężej opisać. Narrator Lovecrafta - często występujący jako uczestnik wydarzeń - nie raz i nie dwa kapituluje przed ogromem przerażenia, jakiego jest świadkiem, popada w milczenie lub tytułowe szaleństwo.

Inna sprawa, to tempo narracji i akcja. Jeśli lubicie utwory, w których wiele się dzieje, historia pędzi w zawrotnym tempie, a autor raczy was trzymającymi w napięciu scenami pojedynków, ucieczek i bitew, to... zdecydowanie nie polubicie Lovecrafta. Nie jest on bowiem twórcą literatury popularnej, która skłania się ku rozrywce czytelnika. Lovecraft nie chce was zabawić, on chce was przestraszyć. Jednak horror, jaki kreśli, jest specyficzny i trudny do wskazania wśród przykładów współczesnych popularnych twórców tego gatunku. To horror kosmiczny, w którym powoli odkrywamy takie aspekty ludzkiej historii czy psychologii, których lepiej byśmy jednak nie poznawali. Horror, w którym brniemy w starożytne kulty, ruiny świątyń i pradawne księgi, aż odkrywamy, że nie wszystko w nich wymarło, ale jest już za późno, nie ma odwrotu.

Pozwólcie teraz, że przyjmę drugie z założeń, i uznam, że o Lovecrafcie wiecie wszystko. Chcielibyście się dowiedzieć, co zawiera edycja wydawnictwa Zysk i S-ka z 2017 roku? Jest to 17 otworów liczących w sumie 740 stron. Najobszerniejsze z nich to tytułowe W górach szaleństwa, Widmo nad Innsmouth i Przypadek Charlesa Dextera Warda. Obok nich znajdują się najpopularniejsze opowiadania HPL: Szczury w murach, Coś na progu, Model Pickmana i oczywiście Zew Cthulhu. Nie ma tu w zasadzie utworów, których do tej pory nie znaleźlibyśmy w innych zbiorach innych wydawnictw. Dużo obszerniejszy zbiór opowiadań Lovecrafta (w 2 tomach) wydało niedawno wydawnictwo Vesper, a sukces, jakim cieszył się on wśród czytelników, z pewnością zachęcił do kolejnych edycji HPL na polskim rynku. Niestety w przeciwieństwie do wspomnianego dwutomowego wydania, tu nie dostajemy ani nowych tłumaczeń, ani solidnego opracowania.